Kako se unuka Marka Miljanova zaljubila u američkog arhitektu

Malo se zna o unuci poznatog crnogorskog književnika, vođe plemena Kuči, vojvode i junaka Marka Miljanova – Olgi čiji je suprug bio jedan od najvećih kreativaca 20.vijeka, poznati arhitekta Frenk Lojd Rajt.

Olga (Olgivana) Ivanovna Lazović je rođena u Crnoj Gori 1898. godine kao kćerka Ivana Lazovića i Milice Miljanove, kćerke Vojvode Marka Miljanova, piše crnogorski web sajt u SAD-Montenegro Canada.

Arhitekta Rajt je oženio Olgu 1928. godine u gradu u La Jola u Kaliforniji, a medeni mjesec su proveli u Arizoni.

Istina je da iza svakog uspješnog muškarca, stoji uspješna žena, a Olgivana je za Lojda Rajta imala veliku ulogu.

Unuka našeg najvećeg junaka je u velikoj mjeri pomogla svom mužu da ostvari svoja čuvena arhitektonska djela. Bila je pisac, plesačica, kompozitor, filozof, učiteljica, ali i životni partner genija od 1924. godine, pa sve do smrti slavnog arhitekte 1959. godine.

Kao mlada školovala se u Rusiji, gdjee je bila učenica i grčko-jermenskog filozofa Gurdijeva. Rani brak sa deset godina starijim arhitektom nije trajao dugo, ali je iz njega Olgivana dobila kćerku Svetlanu (poginula 1946. godine u saobraćajnoj nesreći).

Poslije dolaska komunista na vlast u Rusiji, Olgivana odlazi u Tursku, Francusku i na kraju u Sjedinjene Američke Države. Tamo je 1924. godine upoznala Frenka Lojda Rajta. Kako je njihova ćerka Jovana kasnije pričala američkim medijima, bila je to ljubav na prvi pogled. Američki arhitekta, ovaj susret je objasnio riječima „kao da smo bili dva snažna magneta, koja se privlače“.

S obzirom na to da su oboje zvanično još bili u nesrećnim brakovima, nijesu odmah mogli da se vjenčaju. Ipak, to ih nije spriječilo da započnu zajednički život u Viskonsinu, što je, ispostaviće se, bio presudan momenat u Frenkovoj karijeri.

Velika ljubav i skladna veza sa Olgom, najboljem svjetskom arhitekti donijeli su nove i inovativne ideje, koje su u svjetskoj arhitekturi ostavili neizbrisiv trag. U početku nije bilo lako, jer su oboje veći dio energije potrošili na pokušaje da se „iščupaju“ iz starih i zasnuju svoju bračnu zajednicu. To im je pošlo za rukom tek 1928. godine.

Takođe, uslijedila je i ekonomska depresija s kraja dvadesetih godina prošlog vijeka, što je znatno zaustavilo gradnju širom Sjedinjenih Američkih Država. Bračni par Lojd Rajt nije dozvolio da besparica utiče na kvalitet njihovih života. Otvorili su školu za arhitekte, koja je na duže staze, imala veliki značaj u edukaciji velikih američkih graditelja.

Poslije krize, Frenk je u možda i najsrećnijem periodu svog života sa Olgivanom, projektovao neke od najčuvenijih zgrada. U to vrijeme je do izražaja dolazila i kreativnost stasite Crnogorke, koja je pisala knjige, kolumne u novinama, komponovala pjesme i plesne drame.

Iznenada Frenkova smrt 9. aprila 1959. godine veoma je pogodila Olgivanu. Ipak, Olgivana je gubitak podnijela kao pravi vojnik, što je kasnije potvrdio i njen višegodišnji prijatelj i psihijatar Džo Rurk. Kao vlasnik i predsjednik arhitektonske firme i škole, Olgivana je doprinijela izgradnji još mnogo zgrada.

Olgivana Lojd Rajt je preminula 1985. godine u 88. godini u bolnici u Arizoni.

Olgina se ne poriče

Čuvena je i priča kako su Rajtova ćerka Jovana i Olga oskrnavile grob čuvenog arhitekte kako bi se Olgin pepeo pomiješao sa njegovim. Tako spojene uzidali su ih u građevinu u Zapadnom Talijesinu u Arizoni, njihovoj komuni i zimskom boravištu, više od tri hiljade kilometara od Viskonsina.

O tome je pisao i Politikin zabavnik.

“Groblje u blizini Spring Grina u Viskonsinu, SAD. Neki ljudi ulaze, motaju se između spomenika. Neobično je jedino to što je odavno prošla ponoć, mrkli mrak. Vide se jedino svetla baterijskih lampi. Lutaju, a onda se snopovi svetla smiruju. Našli su ono što su tražili. Grob. Lopatali su, razgrtali zemlju, a onda konačno stali. Pred njima se ukazao sanduk, ili ono što je ostalo od njega posle više od četvrt veka u zemlji. Pažljivo su uzeli ostatke, ovlaš zatrpali rupu i nestali. Sutradan je čuvar našao samo humku sveže zemlje. Odmah je javio nadređenima da je oskrnavljen grob čuvenog arhitekte Frenka Lojda Rajta.
Dali su se u potragu za strvinarima, uključila se i policija, a trag ih je odveo do krematorijuma u obližnjem Medisonu. Samo što su uleteli unutra, orni da stavljaju lisice na ruke, kad im je vlasnik pokazao nalog za ekshumaciju. Potpisi su delovali verodostojno. Rajtova kćerka Jovana i njegova treća žena, Olgivana. Potonja je umrla nekoliko dana ranije, a nije zaboravila da izrazi poslednju želju: da se njen pepeo pomeša s pepelom njenog supruga.

Pojavila su se i druga deca slavnog arhitekte, osuđujući bezumni čin. Nisu birali reči. „Obična pljačka groba”, „skrnavljenje”. Međutim, Jovana je bila uporna, pa je pepeo ostao kod nje nekoliko godina, sve dok željena memorijalna bašta konačno nije sazidana”.