SVE VIŠE TEMPERATURE: Za sedam godina temperatura u Podgorici porasla za 0.8 stepeni

Prosječna temperatura u Podgorici u posljednjih sedam godina porasla za 0,8 stepeni Celzijusa u odnosu na 20. vijek, dok je broj toplih dana sa tri u dvadesetom, skočio na pet u 21. vijeku.

To su rezultati istraživanja Evropske mreže za data novinarstvo (European Data Journalism Network (EDJNet) o kretanju temperature vazduha u posljednjih 117 godina.

Istraživanje obuhvata više od 500 evropskih gradova, među kojima je glavni grad Crne Gore zauzeo 411. mjesto.

Pozicija na začelju liste u ovom slučaju uliva optimizam, u odnosu na recimo Skoplje – u glavnom gradu Makedonije prosječna temperatura je, u odnosu na 20. vijek, samo u posljednjih sedam godina, porasla za 2,2 stepena Celzijusa.

Skoplje se tako našlo na visokom 15. mjestu EDJNet analize, koja obuhvata 558 gradova.

Mnogi drugi gradovi jugoistočne Evrope se nalaze u vrhu te liste – Bukurešt i Krajova u Rumuniji, kao i Prizren na Kosovu, gradovi su u kojima je zabilježen porast od 1,4°C, i koji se nalaze među 50 evropskih gradova u kojima je došlo do najvećeg rasta temperature.

EDJNet podsjeća da se 195 država, u decembru 2015, potpisivanjem Pariskog sporazuma o klimatskim promjenama, obavezalo da će ograničiti rast globalne temperature na 1,5 stepeni Celzijusa u odnosu na predindustrijsko razdoblje.
U mnogim evropskim gradovima taj prag je, međutim, već dostignut.

Globalnim zagrijavanjem su najviše pogođeni gradovi na sjeveru Evrope, na Iberijskom poluostrvu i – na Balkanu.

EDJNet je analizirao podatke Evropskog centra za srednjeročnu prognozu vremena (ECMWF), koji izračunava meteorološke podatke kombinovanjem podataka iz različitih izvora – meteoroloških stanica, meteoroloških balona, bova i satelitskih snimaka.

Ta inovativna tehnologija omogućava proučavanje meteoroloških modela za periode duže od sto godina, jer objedinjuje inpute iz više hiljada izvora podataka, čineći mogućim poređenja po vremenskom i prostornom kriterijumu.

Podaci koje je EDJNet uzeo u obzir odnose se na period od 1900. do 2017. godine. Od preko 500 evropskih gradova, koji su tretirani istraživanjem, 78 se nalazi na Balkanskom poluostrvu.

Iako je opšte mišljenje da je prosječna globalna temperatura porasla za oko jedan stepen Celzijusa u odnosu na predindustrijsko razdoblje, analiza EDJNet-a pokazuje da je u mnogim evropskim gradovima porast temperature uveliko premašio tu vrijednost.

Najpogođeniji gradovi

Uzimajući u obzir razliku u prosječnim temperaturama izmjerenim u 20. i 21. vijeku, grad u kojem je zabilježen najveći porast temperature – od preko tri stepena Celzijusa, je Kiruna u Švedskoj.

Sjever Evrope je oblast koja se najbrže zagrijava i 18 od 20 gradova sa najvećim porastom temperature se nalazi u Norveškoj, Švedskoj i Finskoj.

Među prvih 20 gradova, prema podacima koje je analizirao EDJNet, nalazi se i Skoplje, gdje je u periodu između 2000. i 2017. godine prosječna temperatura porasla za 2,2°C u odnosu na 20. vijek.

Skoplje se tako našlo na 15. mjestu po porastu prosječne temperature.

Na vrhu te liste su i mnogi drugi gradovi jugoistočne Evrope, poput Bukurešta i Krajova u Rumuniji, Prizrena na Kosovu, koji su se našli među 50 evropskih gradova u kojima je došlo do najvećeg porasta temperature.

U tim gradovima je zabilježen porast od 1,4°C.

Dani su sve topliji

Još jedan važan pokazatelj klimatskih promjena je broj toplih dana u godini. Granična temperatura iznad koje se dan smatra toplim, varira od grada do grada i zavisi od srednje izmjerene temperature. Taj indikator se izračunava kao prosjek svih temperatura zabilježenih u toku dana, omogućavajući uvid u efektivno kretanje temperature, bez ograničavanja na toplotne maksimume koji sami po sebi ne predstavljaju efekat klimatskih promjena.

Ta vrijednost u Splitu iznosi oko 27°C, u Beogradu 29°C, u Novo Sadu 28°C, u rumunskom gradu Klužu 25°C, a u Podgorici 24°C.

Na osnovu tih podataka jasno je da se broj toplih dana u udvostručio u svim zemljama regije, sa graničnim slučajevima poput Splita, gdje je broj toplih dana u godini porastao sa šest u 20. vijeku na 14 u 21. vijeku i Tirane, gdje je broj toplih dana porastao sa tri na devet.

Faktori rizika u regiji

“Klima se mijenja na cijelom kontinentu, ali Zapadni Balkan je posebno osjetljiva regija”, kazao je u intervjuu za Osservatorio Balcani Caucaso Transeuropa (OBCT) Radovan Nikčević, stručnjak za energetiku i životnu sredinu u Vijeću za regionalnu saradnju (RCC).

Ta institucija nedavno je objavila studiju u kojoj se predviđa porast temperature na Zapadnom Balkanu od 1,7°C do 4°C do kraja ovog vijeka. Podaci koje je analizirao EDJNet pokazuju da je u 17 gradova na Zapadnom Balkanu, za koje su dostupni podaci, već zabilježen prosječan porast temperature od 1,6°C.

Jedan od naročito zabrinjavajućih aspekata ove problematike, kada je riječ o Zapadnom Balkanu, jeste kašnjenje u usvajanju evropskih normi za ublažavanje i prilagođavanje klimatskim promjenama.

“Postoji velika fragmentacija: politike, pravni okviri i metode monitoringa se značajno razlikuju među zemljama regije, što otežava borbu protiv klimatskih promjena. Pored toga, ekonomski razvoj je neupitan prioritet čitave regije, pa borba protiv klimatskih promjena često ostaje u drugom planu, odlaže se za neka bolja vremena. Najzad, nadležnim institucijama nedostaje iskustvo i stručan kadar u ovoj oblasti”, objašnjava Nikčević.

Studija RCC-a ukazuje na potencijalne negativne posljedice porasta temperature po ljudsko zdravlje, poljoprivredu i životnu sredinu, uključujući degradaciju šuma i povećan rizik od poplava.

Sa izuzetkom Kosova, sve države regije su potpisnice Pariskog sporazuma koji obavezuje na smanjivanje emisija usvajanjem tzv. planova mitigacije, koji su usmjereni na ublažavanje uzroka klimatskih promjena. Osim sprovođenja obaveza koje proističu iz Pariskog sporazuma, mnogi balkanski gradovi učestvuju u inicijativama odozdo, poput Sporazuma gradonačelnika za Klimu i energiju među čijim potpisnicima su Niš, Tirana, Podgorica, Skoplje i više od 15 gradova u Bosni i Hercegovini.

Takođe, urgentno je usvajanje takozvanih planova prilagođavanja, koji su usmjereni na ograničavanje već vidljivih efekata klimatskih promjena.

Upravo u cilju sticanja uvida u napredak u usvajanju lokalnih klimatskih planova (LCP), EDJNet prikuplja informacije o mjerama prilagođavanja klimatskim promjenama koje su usvojene, ili su u procesu usvajanja lokalnih organa vlasti u Evropi.

Više smrtnih slučajeva zbog visokih temperatura

Visoke temperature dovode do porasta broja smrtnih slučajeva. Toplotni talas zabilježen u julu i avgustu 2003. godine usmrtio je više od 52.000 osoba u cijeloj Evropi, pokazalo je istraživanje Earth Policy Institute (Larsen, 2006).
Najosjetljivija na visoke temperature su novorođenčad i starije osobe.

Na preko 22 stepena, opada i koncentracija za učenje

Osim broja toplih dana, koji u velikoj mjeri zavise od osobenosti gradova, postoji jedan temperaturni prag koji je isti na svim geografskim dužinama, a čije premašivanje utiče na kognitivne sposobnosti.

Brojna istraživanja pokazala su da kada srednja dnevna temperatura premaši 22°C (Graff Zivin et al, 2018), sposobnost učenja kod djece opada, naročito kada je u pitanju matematika.

Stoga često premašivanje ovog temperaturnog praga može negativno uticati na školske rezultate. Od 2000. godine naovamo, u Tirani i Splitu ova granična vrednost je premašena tokom školske godine u prosjeku 14 dana, u Puli 15, a u Beogradu, Bukureštu i Zadru 13.

Vijesti