SJUTRA JE SVETI SIMEON I BIJELE POKLADE: Ako imate taštu ovo treba da uradite!

U nekim selima Bijele poklade su vrijeme kada zetovi obavezno moraju da obiđu tasta, taštu, kuma, starojka i traže „proćku“ tj. oproštaj da mogu časno da započnu post

Pravoslavni vjernici  sjutra obilježavaju Svetog Simeona Mirotočivog, čije je svetovno ime prije nego što se zamonašio bilo Stefan Nemanja. Takođe istog dana padaju i Bijele poklade.

Osnivač srpske vladarske loze – dinastije Nemanjića, umro je na današnji dan 1200. godine. Rođen je u okolini današnje Podgorice 1114. godine, a vladao je istočnim srpskim zemljama. Uspjevši da  proširi državu, borio se protiv  bogumila i smatra se jednim od rodonačelnika srpske pravoslavne crkve. Srpski narod ga poštuje jer je – kako je svojevremeno rekao episkop Atanasije Rakita – fizički i duhovni korijen srpskog naroda.

Godine 1196, četiri ljeta prije upokojenja, odrekao se prestola u korist svog srednjeg sina Stefana, budućeg prvog kralja srpske države. Već sjutradan se zamonašio i otišao u manastir Vatoped na Svetoj gori.

Upokojio se u srpskom manastiru Hilandaru, koji je podigao zajedno sa svojim sinom Rastkom, monahom Savom, kog srpski narod slavi kao svog najvećeg prosvetitelja Svetog Savu.

Sava je njegove mošti prenio 1208. u Rašku, da bi nad njima izmirio stariju braću, budućeg kralja Stefana Prvovjenčanog, i najstarijeg Vukana, koji su se borili za vlast. Mošti su mu položene u manastiru Studenica, njegovoj zadužbini. Pretpostavlja se da nema srpske crkve u kojoj nije prikazan njegov lik, a posvećena mu je i kapela u rezidenciji srpskog patrijarha u Beogradu.

Čuvar države, vjere i jezika

Stefan Nemanja se smatra velikim srpskim državnikom, ktitorom, ali i čuvarom jezika. Upravo je njegov brat Miroslav naložio da se napiše naš najstariji i najvredniji jezički spomenik – Miroslavljevo jevanđelje.

Kako ga Srbi slave

Sveti Simeon Mirotočivi se proslavlja isto kao i sve druge krsne slave – slavski kolač, koljivo i vino, i osveštanjem koje obavlja sveštenik. Ukoliko padne u mrsni dan, sprema se mrsna trpeza, a ukoliko padne u posni dan posna. Današnji praznik je nepokretan. Krsna je slava Patrijaršijske kapele.

Narodne priče i običaji

U spomen na Svetog Simeona, održavali su se panađuri (vašari), a danas je to samo običaj u Valjevskoj Mionici. U narodu se o Stefanu Nemanji održalo predanje kao o zmajevitom čovjeku, koje potiče od njegovih ratnih uspjeha u borbama sa moćnom Vizantijom. Po predanju, bio je proždrljiv, jer se u njega bila uvukla ala, pa je bilo potrebno i nju hraniti.

Nemanja je za ručak jeo pečenog vola, u njemu pečenog ovna, u ovnu pečenu kokoš i u njoj pečeno jaje. Jednom o ručku, Nemanja je bio kod svog sina Svetog Save, i zatražio da ruča. Sava mu pružio poskuricu (pečat sa slavskog kolača), a ala zinula da je dohvati. Tada Sava zgrabi alu i baci je u more. Od tada Nemanja više nije bio proždrljiv.

U ckvenom kalendaru 26. fabruara osim što je Sveti Simeon Mirotočivi obilježava se i kao Bele poklade, koje su duboko ukorijenjene u našoj tradiciji.

Kod Srba one se obiležavaju pred početak svakog velikog posta, pa su tako danas Bijele poklade – zadnji dan kada se jede mrsna hrana!

Već sjutradan, u ponedeljak počinje Uskršnji post i vjernici će se u narednih šest nedelja uzdržavati od hrane, pića, ali i loših misli i djela. Korijeni poklada su paganski i vezani su za obilježavanje kulta Sunca i dolaska proljeća. Ipak, običaje je vremenom prihvatila hrišćanska crkva i prilagodila ih.

Prema narodnim običajima, poklade su praznik koji uvijek za ručak treba da okupi sve članove porodice. Trpeza Bijelih poklada, treba da bude ispunjena jelima koja se spremaju od jaja, sira i drugih mliječnih prerađevina. Stari kažu da se na današnji dan pozivaju i siromašni susjedi i prijatelji jer svi treba da se „omrse“ tokom zajedničkog obreda i složno i u veselju uđu u post koji će trajati do Uskrsa. Takođe, poklade su vrijeme kada mlađi članovi porodice treba da „vode glavnu riječ“ –  zbijaju se šale, organizuju se igranke i svi se zabavljaju.

U nekim krajevima Srbije i danas se zadržao običaj maskiranja tokom poklada – mladići i djevojke pod maskama i uz mnogo graje idu od kuće do kuće i zbijaju razne pošalice na opšte veselje ukućana i svih prisutnih. Nakon toga, domaćin treba da „mačkare“ časti – jelom, pićem ili nekom drugom sitnicom.

 

Bijele poklade su najsvečanije i najrasprotranjenije poklade u toku godine. Dobile su naziv po Bijeloj nedelji, a zovu se još i Velike poklade, Završne poklade, Sirne poklade… Poznate su i kao Proštene poklade – Proćke, jer se na ovaj dan opraštaju svađe i uvrede. Smatra se da u period velikog posta treba ući bez grijeha i neraščišćenih računa.

U nekim selima Bijele poklade su vrijeme kada zetovi obavezno moraju da obiđu tasta, taštu, kuma, starojka i traže „proćku“ tj. oproštaj da mogu časno da započnu post. Kada uđu u kuću, oni treba da pozdrave tasta i kažu: „Oprosti dedo“, a tast da odgovori: „Neka ti je prosto sinko“.

U seoskim krajevima pokladni dan obavezno se završava velikom vatrom na glavnom trgu oko koje se okupljaju svi, pa uz šalu i dobro raspoloženje, tjeraju strah i zajedno ulaze u novi dan.

(Izvor: EPK)