Izazovi na putu procesa depolitizacije sporta

Pored analize primjene važećih propisa u oblasti sporta i Nacionalnog programa razvoja sporta 2012-2016 (NPRS), javnost je ostala uskraćena za izvještaj o dosadašnjem radu ministarstva i nacrt NPRS za period 2017-2021. Dalje, bez adekvatne analize stanja i potreba, Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva sporta, predviđena su službenička/namješteničkamjesta za 39 izvršilaca (iako je godina konsolidacije). Još uvijek nijesu postavljeni/imenovani ključni izvršioci u okviru kategorije ekspertsko-rukovodni kadar – načelnici direkcija. Nakon sprovedenog internog oglasa za poziciju načelnika Direkcije za razvoj sporta (početkom tekuće godine), nije se nastavilo sa daljom procedurom, a postojeći kadrovi nekadašnje Uprave za mlade i sport su ili marginalizovani ili statiraju u Direktoratu za mlade. Suprotno propisu koji bliže uređuje način sufinansiranja u oblasti sporta, Komisija za raspodjelu sredstava je odbila sve pojedinačne prijave sportista.Nakon takve diskriminatorske i pravno neutemeljene odluke, sportisti su se obratili Upravnom sudu. Sud se još nije izjasnio povodom ovog pitanja. Ostalo je nedogovoreno pitanje, kako je moguće da su određeni pojedinci zadržali status i primaju naknadu,i pored neispunjavanja kriterijuma za zvanje ”vrhunski” sportista.

Slabosti postojećeg sistema sporta u Crnoj Gori se mogu sažeti na sljedeći način: izostanakprimjeneosnovnog načela demokratije- predstavljanje (sistemski je otežanoneposredno izražavanje autentičnih interesa sportista/sportskih radnika, što slabi njihov sportski i ukupni uticaj da ovladaju cjelokupnim funkcionisanjem sistema sporta kroz kreiranje i donošenja politika/odluka); s prethodnim u vezi,nemogućnost udruživanja (sportistima i sportskim radnicima nije omogućeno da konstituišu organ posredstvom kojeg bi ostvarivali direktno svoja prava); neadekvatna organizaciona kultura (posebno u sistemu analiziranja/planiranja i donošenju politika, uspostavljanju kriterijuma za vrednovanje rada i aktivnosti; finansijsko poslovanje, javnost u radu); ”kombinovani” sistem finansiranja/sufinansiranja (nenamjensko i stihijsko finansiranje potreba interesnih grupa unutar saveza i povlašćenih klubova); izostanak primjene sistema selekcije sportista- u ovom potonjem se pokazalo da je predsjednik COK-a istrajao na svom stanovištu u odnosu na ministra sporta.Dosadašnja praksa je izrodila birokratizaciju rukovodećih struktura na klupskom nivou, koja se udružila kroz organe saveza sa političko-državnim aparatom, kršeći pravne propise.Na koncu, angažovanjem bivših sportista kao predstavnika političkih partija na pozicijama odlučivanjima u organima državne uprave ali i u sportskim organizacijama, bez potrebnih i stečenih znanja na stručnim poslovima rukovođenja, planiranja i ostvarivanja programa i akcija u oblasti sporta, i to samo zato što su bili sportisti, nosi sa sobom velike negativne posljedice ne samo sa stanovišta struke, veći sa zdravstvenog, vaspitno-obrazovnog, sociološkog, pedagoško-psihološkog i kulturnog stanovišta.

Informacija da je konačno pripremljen nacrt Zakona o sportu i da je ostavljeno 40 dana za raspravu, predstavlja ozbiljan iskorak za Ministarstvo sporta. Posebno se pozdravlja namjera da se ostvari prijeko potrebna depolitizacija sporta. Razumije se da je ovakav korak neophodan kako zbog podruštvljavanja sporta, tako i zbog uspješnostiprocesa EU integracija. No, da bi se stvorio adekvatan normativni okvir, pored predmetnog propisa, neophodno je pristupiti izmjenama odredaba Zakona o državnim službenicima i namještenicima (čl. 76) i Zakona o sprečavanju korupcije (čl. 12). Suprotno peremptornim normama međunarodnog prava, pomenuti propisi omogućavaju članstvo političarima i predstavnicima javnih vlasti, u organima upravljanja sportskih organizacija. Očekuje se od zakonopisca dodatno pojašnjenje načina inkorporiranja principa dobrog rukovođenja u sportu, koji su postali nezaobilazni dokument svih savremenih sistema sporta. Predloženim propisom je ostavljena mogućnost, jer nije drugačije predviđeno, da lokalna samouprava osnuje sportsku organizaciju i da kao takva ima povlašćen pristup javnim sredstvima. S prethodnim u vezi, a tiče se uslova za osnivanje i funkcionisanje sportske organizacije, primjetno je da se zakonopisac oglušio na komentare EU u pogledu obaveznosti harmonizacije pravnih propisa sa Direktivom o uslugama na unutrašnjem tržištu. U tom smislu, očekivalo se da se propisom prenesu nadležnosti na krovne sportske organizacije (saveze) u pogledu izrade, po mjeri potreba/specifičnosti sporta, uslove koje sportska organizacije mora ispuniti da bi postala član saveza. S prethodnim u vezi, obaveza nadležnog organa državne uprave bi bila da prati da se unutrašnji propisi saveza naslanjaju na domaće zakonodavstvo, međunarodne standarde i sportska pravila odgovarajućih međunarodnih krovnih organizacija. U organizacionom smislu, činjenica da je zakonopisac predvidioobavezu da za administrativno-tehničke poslove sportska organizacija mora imati zaposleno lice sa stručnom kvalifikacijom ”Sportski administrator”, je od posebne važnosti. No, neophodno razgraničiti organizacije koje su čisto volonterskog karaktera od onih koji imaju upošljena lica. Za ove druge je takođe nužno predvijediti donošenje akta o sistematizaciji i postupak javnog oglašavanja. U dijelu koji se odnosi na pravna lica u sportu,  zakonopisac je konsultovao uporednopravna rješenja koja prepoznaju Zavodza medicinu sporta, ali je previdio druge ustanove, poput matične visokoškolske institucije, kao neizostavnog činioca savremenog sistema sporta.  Što se tiče statusa sportiste amatera, važno je da se predvidi iznos naknade za putne troškove, ishranu/suplementaciju, stručni nadzor, nesmetano korišćenje sportske infrastrukture. U slučaju da se radi o sportistima amaterima koji ujedno imaju status kategorisanog sportiste, neophodno je primjeniti sistem dualnih karijera, u pogledu posebnog načina stručnog/akademskog osposobljavanja s jedne, i obezbjeđivanjem naknada za penziono i zdravstveno osiguranje u sadejstvu sa matičnim savezom. U skladu s prethodnim, kategorizacija sportista, mora počivati u odnosu na kategorizaciju i specifičnosti sportskih grana/disciplina. Zakonopisac je prethodno dosta nevješto pokušao članom 25, predloženog nacrta. Za pitanje kategorizacije, dovoljno je pogledati rješenje Australijasnkog sportskog savjeta ili rješenja nekadašnjeg Saveza za fizičku kulturu Jugoslavije. U dijelu koji uređuje prava i obaveze sportskih subjekata, zakonopisac nije predvidio organičenja, pa tako primalac naknade može nesmetano ostvarivati isto pravo po drugim osnovima. Još je, razumije se, priličan broj nedostatnosti i ponovljenih ”boljki” prethodnih propisa, koje su plod izostanka adekvatne analize postojećeg stanja i potreba sistema sporta.