Na današnji dan prije ravno 100 godina, na četvrtu godišnjicu početka Prvog svjetskog rata, u Sjedinjenim Američkim Državama obilježen je “Srpski dan”, a srpska zastava se prvi put zavijorila nad Bijelom kućom, čime je Srbiji odata počast za doprinos i žrtve u tom ratu.

Visoki americki zvaničnici, na čelu sa predsjednikom Vudroom Vilsonom i državnim sekretarom Robertom Lensingom, izrazili su tada postovanje prema borbi srpskog naroda, a srpska trobojka je podignuta iznad Bijele kuće kao i na svim zgradama javnih institucija u Vašingtonu u čast posvećenosti srpskog naroda vrijednostima koje dvije zemlje cijene.

Predsjednik Vilson je, 28. jula 1918, na četvrtu godišnjicu objave rata Austrougarske Srbiji, izdao saopštenje o tome američkom narodu koje je pročitano u crkvama širom zemlje i objavljeno u skoro svim uticajnim dnevnim novinama.

Lensing je tada rekao da je hrabri srpski narod “žrtvovao sve za slobodu i nezavisnost”.

Ideja za obilježavanje “Srpskog dana” potekla je od tadašnjeg srpskog poslanika u SAD Ljubomira Mihailovića, o čemu svjedoči njegova prepiska sa drugim pomoćnikom državnog sekretara Vilijamom Filipsom.

Mihailović je, naime, 1. juna 1918. godine uputio taj prijedlog u pismu Filipsu u kojem je objasnio da je “28. jul datum kada su Centralne sile proglasile rat civilizovanom svetu”, a Filips mu je odgovorio već poslije pet dana rekavši da je predsjednik impresioniran predlogom vezanim za 28. jul.

Mihailović je potom o svojoj inicijativi obavijestio srpsku vladu na Krfu.

Vjeruje se da je na pozitivan stav americkog predsjednika prema Srbima uticalo i poznanstvo sa velikim naučnikom Mihajlom Pupinom koji mu je bio lični prijatelj, a u to vrijeme je bio naučnik svjetskog glasa koji je živio i radio u SAD.

Od samog početka rata, veliki dio građana SAD je pokazivao simpatije i podršku prema srpskom narodu, a tokom prve tri godine najvećeg vojnog sukoba u svijetu do tada, velike količine novca i hiljade tona humanitarne pomoći stizale su iz SAD srpskim građanima.

Na to podsjeća i ambasador SAD u Beogradu Kajl Skat, koji u autorskom tekstu za današnju “Politiku” navodi da su tokom 1914-1916. godine, SAD obezbijedile ogromnu finansijsku pomoć i hiljade tona humanitarne pomoći srpskom narodu.

“Obezbijedili su novac za hranu, sjeme za setvu, poljoprivredno oruđe, lijek protiv tifusa, kao i pomoć u transportu i hrani za izbjeglice. Amerikanci srpskog porijekla takođe su se borili zajedno sa Srbijom, a američki ljekari i medicinske sestre dolazili su da liječe bolesne i ranjene”, podsjetio je ambasador.

Pupin i Tesla, naglasio je Skat, nisu samo izuzetno doprinijeli Srbiji i Americi, već i čitavom čovječanstvu.

“I u tome nisu sami. Srbi su obogatili američku i druge kulture u praktično svim oblastima. Naučnici, istraživači, inženjeri, akademici, razni umjetnici, sportisti – spisak poznatih Srba u američkoj i svjetskoj istoriji dugačak je i impresivan”, zaključio je američki ambasador.

Američka ambasada je u “Politici”, povodom 100 godina od podizanja zastave Srbije iznad Bijele kuće, takođe objavila oglas, s porukom: “Dva naroda. Dvije zastave. Jedan datum”.

“Mihajlo Pupin je bio počasni konzul Srbije u Americi i prijatelj predsjednika Sjedinjenih Država Vudroa Vilsona. Zahvaljujući njemu, 28. jula 1918. prvi put u istoriji iznad Bijele kuće je podignuta zastava Srbije u slavu herojstva njenog naroda. Vi ste zemlja koja je svijetu dala Mihajla Pupina. Vi ste zemlja velilkih ljudi i njihovih djela”, navodi se u oglasu.

Oglas krase slike Vilsona i Pupina, dok se u pozadini vide zastave SAD i Srbije kako se vijore nad Bijelom kućom.

Inače, čast da se neka neamerička zastava nađe na Bijeloj kući pripala je još samo Francuskoj, 1920. godine.