Kad krstite dijete obavezno vodite računa o ovome: Običaji koji se poštuju!

Ovo je prva od sedam svetih tajni kojima pojedinac postaje legitimni član hrišćanske zajednice i stiče pravo na sve ostale tajne i crkvene obrede.

Smatralo se da se time onaj ko se krsti čisti od svih ličnih i nasleđenih grehova, pa je zbog toga u prošlosti bio običaj da se dijete krsti što pre.

Stari običaji

– U drugoj polovini 19. i do polovine 20. vijeka uglavnom se gledalo da se djeca krste između sedam i 40 dana.

“Do promjene društveno-političkog sistema 1945. godine bilo je bitno da dijete bude kršteno i da onaj koji ga krštava bude član legitimne hrišćanske zajednice. Posle Drugog svjetskog rata djeca su se krštavala, ali često krišom, jer najčešće bake nisu dozvoljavale da unuci ostanu nekršteni. Primjera radi, dešavalo se da baka dovede kod sveštenika unuče na krštenje da bi ga posle dvije nedelje dovela druga baka sa istom namjerom,” prepričava naša sagovornica.

Odmah po rođenju neko iz kuće bi išao kod sveštenika da uzme znamenje, ime koje dijete nosi do krštenja, i osvećenu vodu koja se pomalo dodavala prilikom kupanja djeteta do 40 dana,” objašnjava dr Vesna Marjanović, načelnica Odeljenja za proučavanje narodne kulture Etnografskog muzeja.

Kršteni kum je bio, podsjeća ona, uglavnom onaj ko je venčao roditelje, a ako on nije mogao da krsti novorođenče, onda bi se kumstvo predavalo nekom mlađem iz iste familije. U slučaju da ni to nije bilo moguće, uz saglasnost starog kuma birao se novi, jer se smatralo da bračni par neće više moći da ima djecu ako samoinicijativno promijeni kuma.

“Zajedno s kumom, u crkvu su išli svekrva ili neka mlađa žena iz familije, jetrva, ređe sestra ili ona koja je učestvovala u porođaju. Majka nije prisustvovala jer se smatralo da je žena do 40 dana od porođaja nečista, pa je ona u vrijeme krštenja ostajala kod kuće i radila ono čime bi želela da joj se dijete bavi kad poraste: čitala je, vezla, heklala… To je odavno izobičajeno pa danas majke odlaze s djecom na krštenje,” kaže sagovornica.

Kum – duhovni otac

Prilikom izbora imena, kumu je bilo davano prvenstvo, mada se on najčešće dogovarao s roditeljima.

Uglavnom je dijete dobijalo ime po dedi, a događalo se da dobije ime i po nekom junaku ukoliko se u vrijeme njegovog rođenja desio neki značajan događaj. U porodicama gdje je bila velika smrtnost djece važilo je nepisano pravilo da majka novorođenče iznese na raskrsnicu i simbolično ga ostavi. Prvi koji naiđe na bebu bi postao kum i on bi dao ime, što je i stari kum.

Krštenje u nuždi

U mnogočlanim domaćinstvima, djeca koja su bolešljiva i za koju se smatralo da neće preživeti bila su krštavana treći dan po rođenju. Po narodnom vjerovanju, nekršteno dijete nije moglo da se sahrani na groblju, već se to činilo najčešće ispod neke rodne voćke.

“Iako je kumstvo beskrvno srodstvo, ono je jedno od najbitnijih. Kum je duhovni otac, on garantuje za dijete i odriče se grijeha u njegovo ime. S obzirom na to da su djeca u periodu krštenja na mlijeku, on preuzima na sebe i da poslije krštenja posti srijedom i petkom i pričesti se u crkvi,” objašnjava Marjanovićeva.

Običaj je da kum daruje dijete posle krštenja. Uglavnom bi mu poklanjao zlatnik ili nešto od zlatnog nakita kao uspomenu na taj sveti čin. Ta praksa se zadržala do dana današnjeg, mada ima i kumova koji umjesto nakita poklanjaju i odjeću.

“Pored kumčeta, majka bi dobila materijal za haljinu i za djetetovo odelce, a roditelji bi darivali kuma, najčešće košuljom i čarapama, a kumu tkaninom za haljinu. Krštenje bi se obilježavalo gozbom na koju bi bili pozivani najbliži. U današnje vrijeme se tim povodom pravi slavlje u restoranima s velikim brojem zvanica i često se krštenje pravi zajedno s proslavom prvog rođendana, jer se gleda da se dijete krsti do godinu dana,” naglašava naša sagovornica.

Gde se vrši i šta je potrebno?

Krštenje može da se obavi u hramovima, manastirima i crkvama gde ima krstionica, a može i u domu roditelja, ako je neophodno.

I tokom posta i subotom

Ranije je važilo pravilo da kum snosi sve troškove krštenja, ali se danas ljudi snalaze u skladu sa svojim mogućnostima pa se dešava da roditelji kupe sve potrepštine za krštenje i da daju kumovima, a oni kupe poklon za dijete.

“Nekada je bilo obavezno da kum donese krsnicu – ručno rađeno bijelo platno od kojeg se posle krštenja šilo nešto za bebu, a danas u crkvi možete naći cio komplet za krštenje, sa sve peškirom i svijećom. Takođe, vodilo se računa da se krštenje ne obavlja tokom posta i subotom, koji važi za dan posvećen mrtvima, ali i to je u današnje vrijeme izmijenjeno, najbitnije je da se krštenje obavi posle liturgije,” ističe Marjanovićeva.

Može da se izvrši bilo kog dana, u svako doba dana i noći, ukoliko postoji potreba za tim. Naročito je dobro ako se obavi praznikom, da se dijete i roditelji tog dana pričeste. Za ovaj svečani događaj treba pripremiti krsnicu – platno bijele boje, veličine od jednog do jednog i po metra, u koje se dijete uvija posle krštenja. Od nje se, potom, djetetu sašije košuljica, benkica ili jastučić za spavanje. U nekim krajevima je običaj da se dijete, kada počne krštenje, zavija u očevu bijelu košulju, sve dok ne bude kršteno vodom. Bijela košulja i krsnica simbolizuju nevinost, čednost i bezgrešnost, jer je bijela boja simbol duhovne i telesne čistote. Potrebno je i ulje, po mogućstvu maslinovo, kojim se dijete pomazuje. Kum kupuje svijeću u crkvi (može da se kupi nekoliko dana ranije, pa da se ukrasi). Negdje je običaj i da se ponesu jedan ili dva velika bijela peškira, kao i krstić za dijete.

Poštovanje vjerskih pravila

Zbog organizovanja svečanog ručka, crkva preporučuje da se krštenje obavi u dan kada se mrsi. Ukoliko se krštenje obavlja uz post, obavezna je posna hrana. Smatra se da roditelji čine veliki greh ako tada pripremaju mrsnu hranu.

Posle krštenja, voda kojom se dijete krsti prosipa se na mjesto gdje se ne gazi, ili se izlije uz neki kalem, ili u cvijeće u kući. Kosica koju sveštenik odsječe pri krštenju stavlja se u vosak, pa se i ona stavlja na neki kalem ili se čuva u kući kao uspomena na ovaj veliki događaj u životu djeteta. Svijeća koja se pali na krštenju, takođe se čuva u kući kao draga uspomena.

Kada izbjegavati krštenje

Period od Božića do Krstovdana je vrijeme kada je iščekivano krštenje Isusa Hrista, a u  narodu je označeno kao kritično vrijeme.

“Tada sve miruje, najjača je zima, noći su još uvek duge i narod je govorio da tada šetaju karakondžule, ale i sva moguća zla i napadaju djecu. Taj period se u narodu zove „nekršteni dani” u kom, kako se vjeruje, umrla djeca pohode svoje majke i hoće da nanesu zlo živom djetetu,”objašnjava Vesna Marjanović.

Običaji i vjerovanja

– Majke su smatrale da im dijete neće otići od kuće ukoliko kosicu koju je sveštenik isjekao tokom krštenja čuva zajedno s djetetovim pupkom.

– Vjerovalo se da djetetu može da se naudi sve do čina krštenja, pa se tačno znalo kada uveče ne smije da se kupa i da se voda od kupanja prosipa na određeno mjesto, gde niko neće zgaziti.

– Kad se dijete vraćalo kući s krštenja, ima krajeva gdje su ga dodavali kroz prozor umesto da ga unesu na vrata, jer nije obavljeno dovoljno magijsko-ritualnih radnji da bi ono bez ikakvih smetnji nastavilo svoj život.

– U pojedinim krajevima, kum bi raspremljeno dijete stavljao na očevu košulju zbog vjerovanja da će tako stalno biti pod očevom zaštitom.

Yumama.com