KONTROVERZNI IFIMES: Upitna objektivnost slovenačkog Međunarodnog instituta

Objavljena istraživanja Međunarodnog instituta za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES), sa sjedištem u Sloveniji, u najmanju ruku su stavila ovaj Institut na listu kontroverznih.

Portal “Volim Podgoricu” se nedavno, upravo zbog kontroverznih izvještaja koji se tiču Crne Gore, obratio ovom Institutu za pojašnjenja, ali nismo dobili nikakav odgovor.

Naime, u Izvještajima koje Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanke studije objavljuje na svom sajtu  koristi se neuobičajeno kolokvijalan rječnik i plasiraju informacije bez navođenja izvora i provjera, dajući izuzetno oštre kritičke ocjene.

Sa druge strane, u Savjetodavnom odboru ovog Inistututa sjede relevantne ličnosti i, uglavnom, ranije visoko pozicionirani funkcioneri država i institucija, poput Budmira Lončara, Zorana Živkovića, Blagoja Grahovca…

Radom ovog Instituta bavio se i Digitalni forenzički centar (DFC) koji je uradio detaljniju analizu njihovih izvještaja zbog, kako kažu, uočenih nedosljednosti u tvrdnjama, pristrasnosti prilikom predstavljanja pojedinih tema i promjena stavova o događajima i akterima u kratkom vremenskom periodu.

Analizu Digitalnog forenzičkog centra prenosimo u cjelosti:

IFIMES u posljednjem istraživanju Bosna i Hercegovina – Crna Gora 2020: Dodik i Đukanović destabilizirajući faktor na Balkanu i Evropi?  navodi da je status Crne Gore kao corona-free zemlje izazvao podsmjeh u zapadnim diplomatskim krugovima. Predsjednik Crne Gore Milo Đukanović (DPS) je ovih dana olako objavio, da je Crna Gora „pobijedila Coronu“, što je izazvalo zgražanje, nevjericu ali i podsmjeh u zapadnim diplomatskim krugovima. Ono što ne mogu predsjednik SAD Donald Trump, francuski predsjednik Emmanuel Macron, britanski premijer Boris Johnson, i drugi svjetski lideri da riješe, uspio je Đukanović da riješi preko twitter objave ponovo obmanjujući crnogorsku i svjetsku javnost.

Bez namjere da u tom dijelu komentarišemo ili osporavamo autorovo lično mišljenje, ne možemo zanemariti činjenicu da izrečeni vokabular nije primjeren, niti svojstven akademskim analizama institucije koja već u svom nazivu preferira uticaj, a time i stručnost i profesionalnost.

Zaokret u izvještavanju o Crnoj Gori i Srbiji

U analizi Sigurnosno-obavještajno djelovanje za vrijeme pandemije Covid-19, objavljenoj 29. marta ove godine, ističe se kako Crna Gora krije rezultate u borbi protiv korona virusa i prikriva stvarne podatke o zaraženima, predstavljajući sebe kao jednu od rijetkih zemalja koja nema oboljelih odnosno zaraženih virusom Covid-19 što nije odgovaralo realnom stanju.

Osim negativnog narativa usmjerenog ka Crnoj Gori i njenom predsjedniku, evidentno je favorizovanje srpskog predsjednika i Srbije, koji su predstavljeni kao žrtve obavještajnih službi regiona. U analizi Srbija – poprište konfrontacije obavještajnih službi? (objavljenoj 15. maja) navode i da je saradnja na relaciji Podgorica-Zagreb-Priština usmjerena protiv Aleksandra Vučića, ne nudeći dokaze za tvrdnju.

Analizirajući izvještaje IFIMES-a objavljivane od 2016. do 2020. godine uočava se niz nedosljednosti. Razlike su evidentne u tonu i zaokretu pisanja o određenim državama i akterima. Promjene su uslijedile  poslije sastanka predsjednika Srbije Aleksandra Vučića i direktora IFIMES-a Zijada Bećirovića (12. februara 2019) iako je u  proteklih godinu dana nije bilo značajnih političkih i društvenih događaja koji bi potkrijepili takav zaokret.

Vučić faktor nestabilnosti, Đukanović lider

Prije pomenutog sastanka, u izvještajima su uglavnom iznošene kritike protiv politike Aleksandra Vučića, nazivajući je nasljednicom Miloševića i Šešelja, a njegovu partiju desničarskom, konzervativnom i u mnogim aspektima nacionalističkom. Vučić je predstavljen kao faktor nestabilnosti regiona, čija se destruktivna politika zasniva na: kontroli medija, stvaranju kriza u državama regiona, šizofrenoj vanjskoj politici i nesuočavanje sa prošlošću. Vučić i Dačić konstantno produciraju probleme i krize te se pojavljuju kao rešioci i gasioci tih problema i tako na takav način sebi obezbeđuju status regionalnih lidera.

S druge strane, predsjednik Crne Gore Milo Đukanović predstavljen je kao lider koji uspostavlja harmonične odnose sa svim etničkim zajednicama i čija država je postala snažan faktor stabilnosti u regionu, koja ima jedne od najboljih makroekonomskih pokazatelja u regionu.

Promjena tona – ko bi gore, sad je dolje

Već u analizi,  Aktuelna dešavanja u regionu 2019: Ko želi destabilizovati Srbiju?, prvoj nakon sastanka Vučića i Bećirovića, objavljenoj 18. juna 2019, ton pisanja se mijenja, sve primjetniji su narativi potpuno suprotni prethodnim analizama IFIMES-a. Vučić se predstavlja kao faktor mira i stabilnosti na Balkanu i nalazi se u najtežoj poziciji. Iako je ranije kritikovan za kontrolu medija, sada je on taj protiv koga je usmjerena medijska plaćenička mreža. Opozicija u Srbiji takođe ugrožava integritet predsjednika Srbije zloupotrebljavanjem protesta građana i sastancima sa kosovsko-albanskim političarima.

Crna Gora, prethodno predstavljana u IFIMES-ovim analizama kao faktor mira i stabilnosti, sada se prikazuje kao zemlja u kojoj vlada virus korupcije i kriminala kroz DPS i Đukanovića, čije obavještajne službe štite režim.Predsjednik Đukanović, ranije faktor izgradnje mira sa svim etničkim zajednicama, sada u analizama IFIMES-a igra na kartu manipulacije, nacionalizma i religije i kao bivši učesnik u ratnim zločinima predstavlja prijetnju ugledu NATO.

Osim promjene stavova IFIMES-a prema Crnoj Gori i Srbiji, tokom posmatranog perioda primjetna je konstanta pozitivnog ocjenjivanja lidera SDSM-a, Zorana Zaeva, bivšeg premijera Sjeverne Makedonije. Njegovim dolaskom na vlast, ta država postaje svijetla tačka u regionu, navedeno je u više analiza. Afirmisanje politike Zaeva nastavljeno je u periodu jul 2017 – jul 2019, kada je Bećirović sa drugim direktorom IFIMES-a, Aljafom Bakhtijarijem, postao savjetnik u Vladi Zorana Zaeva.

Kredibilitet IFIMES-a pod lupom

Stjepan Mesić, bivši predsjednik Hrvatske i počasni predsjednik IFIMES-a i Budimir Lončar, bivši ministar vanjskih poslova SR Jugoslavije i predsjednik Savjetodavnog odbora IFIMES-a distancirali su se od nedavno objavljenih analiza tog Instituta putem zajedničkog saopštenja. Slovenački mediji su prethodno u više navrata pisali o aferama vezanim za finansiranje Instituta i njegov rad. Izdvaja se slučaj opštine Kopar i šest naručenih analiza.

Između 2011. i 2016. godine, opština Kopar je kupila šest studija od IFIMES-a za 69.132 eura o mogućnostima ekonomske saradnje sa zemljama Balkana i Bliskog istoka, izbjeglicama i albanskim porodicama u toj opštini. Umjesto detaljne analize, u studijama su objavljene opšte informacije o traženim temama. Detaljna analiza slovenačkog portala Pod Črto, pokazala je da su dvije od šest studija plagirane u cjelosti, a dvije sadrže djelove preuzete iz drugih izvora.

I istraživanje iz 2016. godine, koje je sprovela radio televizija Slovenije RTVSLO upućuje na još jednu plaćenu studiju, gdje  je opština Kopar tražila analizu o pogrebnim običajima muslimana, Jevreja i pravoslavaca, za koju je platila 11.000 eura. Navodi se da je studija bizarna i nije logična, jer se u opštini Kopar svake godine sahrani svega pet pripadnika islamske vjeroispovijesti, pa je i predsjednik Islamskog udruženja bio iznenađen studijom. Tim povodom oglasila se i koparska opozicija koja je rekla da su gradonačelnik Boris Popovič i direktor Komunalnog preduzeća tog grada Gašpar Mišič, naručili nepotrebnu studiju kako bi finansirali njihovog poznanika i direktora IFIMES-a Zijada Bećirovića.

V.R.