„Jermenija Pašinjana u kontekstu unutrašnje političke krize, prijetnje COVID-19 i sumnje u budućnost nacionalne ekonomije“

U italijanskim elektronskim novinama „European Affairs“ objavljen je članak novinara Džulijana Bifolkija „Jermenija Pašinjana u kontekstu unutrašnje političke krize, prijetnje COVID-19 i sumnje u budućnost nacionalne ekonomije“: https://www.europeanaffairs.it/blog/2020/07/01/larmenia-di-pashinyan-tra-crisi-politica-interna-minaccia-covid-19-e-dubbi-sul-futuro-delleconomia-nazionale/

U članku Bifolki piše o tome kako Jermenija doživljava duboku političku krizu, kojoj je pridodata i vanredna situacija u vezi sa širenjem COVID-19. Prema ovom pokazatelju, Jermenija je najviše pogođena među zemljama regiona Kavkaza. Jermenija zavisi od ruske pomoći i transfera novca iz dijaspore.

Uprkos nadama za uspostavljanje stabilnog i trajnog demokratskog procesa u zemlji nakon smjene jermenskog rukovodstva 2018. godine kao rezultata „baršunaste revolucije“, dvije godine kasnije, rastuća uloga i moć premijera Nikolа Pašinjana doveli su do dubokih podjela unutar aktuelne vlade i urušavanja nade u demokratiju u zemlji.

Postoje i velike kontradikcije između trenutnog rukovodstva i stare jermenske nomenklature, zasnovane na porodicama/klanovima iz Nagorno-Karabaha, koje su povezane sa bivšim predsjednicima Sargasjanom i Kočarjanom. Izjave Nikola Pašinjana da su politički nemiri neizbježni u zemlji i da su, po mišljenju premijera Jermenije, pozivi okoline Sargsjana i Kočarjana na nemire u cilju zbacivanja aktuelne vlade stalna prijetnja stabilnosti zemlje.

U Jermeniji, koja je stekla nezavisnost kao rezultat raspada Sovjetskog Saveza, razvio se sistem kojeg karakteriše unutrašnji razdor između „oligarhijskih“ grupa ili klanova koji se bore za vlast u zemlji, a samim tim i Jermenija, koja se vraća sovjetskom sistemu zasnovanom na pokroviteljstvu i odmiče se sve više i više od demokratskih principa prema kojima neke postsovjetske zemlje zainteresovane za rad sa Briselom streme.

Kočarjan i Sargsjan smatraju Pašinjana prijetnjom za jermensku državu i zato im je cilj da eliminišu unutrašnje sukobe u opoziciji i da ih ujedine kako bi se stalo na kraj pašinjanskom režimu.

2018. Pašinjan, došavši na vlast 2018. godine, počeo je da sprovodi energične aktivnosti protiv Sargsjana i Kočarjana, pokušavajući da razjedini odnose između predstavnika opozicije i pokrenuo je sudski proces protiv njenih lidera. S tim u vezi, suđenje Kočarjanu izazvalo je mnogo buke.

Jermenski narod se nadao da će N. Pašinjan stvoriti sistem u zemlji koji je različit od prethodnih sistema zasnovanih na porodicama/klanovima vlada Kočarjana i Sargsjana. Međutim, samo dvije godine nakon njegovog dolaska na vlast, došlo je do oštrog pada javnog konsenzusa u vezi sa N. Pašinjanom i pojavile su se ozbiljne suprotnosti između njega i ostalih predstavnika vlade i lidera političkih partija.

Pašinjanova lična inicijativa za promjenu Ustava, kao i namjera ispitivanja i donošenja odluke o zatvoru Sargsjana za vojne operacije na liniji fronta koje su se desile u aprilu 2016. naišle su na tvrdoglav otpor.

Ako se u trenutnoj situaciji u unutrašnjoj politici premijer Jermenije nađe s jedne strane sa snažnom opozicijom unutar svoje vlade i bude svjedok neuspjeha njegovog plana da zasjeni Kočarjana i Sargsjana sa druge strane, Jermenija će polako ali sigurno izgubiti podršku spoljne politike Rusije, koja je zapravo neophodna za ekonomski opstanak zemlje i koja omogućava da se i sama Jermenija, zahvaljujući Evroazijskoj ekonomskoj uniji, izvuče iz izolacionog stanja u kome se nalazi.

O trenutnoj krizi, koju trenutno doživljava Jermenija, uveliko se raspravlja u diplomatskim krugovima, pozivajući se na nedavne izjave bivšeg jermenskog ambasadora pri Svetoj stolici, zeta Sargsjana Mikaela Minasjana, koji je optužio Pašinjana i njegovu suprugu Anu Akopjan za stvaranje vladajuće elite čija je svrha koncentrisanje moći u njihovim rukama, finansijskih i ekonomskih sredstava zemlje, kako bi se nametnula dominacija. Ove izjave šokirale su političke i diplomatske krugove Jermenije. Istovremeno, prema Minasjanu, Jermenija se pretvara u svojevrsni „Pašinjanstan“ (zemlja Pašinjana), gdje je premijer Jermenije čvrsto na svom mjestu do te mjere da više ne može da negira gubitak ili odsustvo demokratije u svojoj zemlji.

17. Minasjan je optužio N. Pašinjana i njegovu suprugu za krijumčarenje duvana u Rusiji, što je dovelo do pokretanja krivičnog postupka 17. juna u Krasnodaru i Voronježu. Takođe je optužio Pašinjana za ilegalni izvoz metala, dijamanata i pretjerano povećanje budžeta za državne infrastrukturne projekte, poput nedavne izgradnje zgrade carina u Gjumri. Minasjan govori o policijskom režimu, stvorenom u posljednje dvije godine u Jermeniji pod vođstvom Pašinjana, koji zahvaljujući korišćenju za ličnu korist državnih organa nacionalne bezbjednosti, policije, tužilaštva, nameće ono što se može smatrati legalizovanim „sistemom iznuđivanja“ protiv svih privrednika u zemlji da plate „porez“ Pašinjanu i njegovoj ženi.

Prema lokalnim medijima, jermenske vlasti zaplijenile su nekoliko preduzeća koja su povezana sa Minasjanom, poput kompanije PanArmenian, hidroelektrane u regionu Lori, najveće brodske kompanije u zemlji, dva luksuzna hotela u Jerevanu i poznatog lanca kafića Jazzve. Ovi događaji poklopili su se sa periodom kada je Minasjan preuzeo ulogu kritičara vlade u egzilu, najvjerovatnije se krio u Italiji, pošto je odbio da se vrati u Jermeniju zbog optužbi za pranje novca. Kao odgovor na ove akcije, Minasjan je na svom Facebook profilu objavio niz video zapisa pod nazivom „Kraj lažima“ koji su upućeni protiv predsjednika vlade Jermenije.

Izmjene Ustava zemlje su dočekane od strane predsjedavajućeg Venecijanske komisije Savjeta Evrope Đani Bukikija, koji je, odgovarajući na pisma i zahtjev za pomoć, Hrajra Tovmasjana, sada bivšeg predsjednika Ustavnog suda Jermenije, koga je nedavno razriješio sa dužnosti sam Pašanjan, napomenuo da pomno prati događaje i da je duboko zabrinut zbog nepoštovanja datih preporuka od strane jermenske vlade. Kao odgovor ministru pravde Jermenije Rustamu Badasjanu, Savjet Evrope je poslao preporuku i objašnjenje na 20 stranica sa zahtjevom da se toj temi posveti pažnja i revidiraju amandmani sa krajnjim ciljem zaštite Ustava. Iako je tokom parlamentarnog glasanja, partija Pašinjana glasala za usvajanje amandmana na Ustav, partije „Prosperitetna Jermenija“ i „Svijetla Jermenija“ su je bojkotovale.

Pored zabrinjavajućeg političkog okruženja u pogledu demokratije i stabilnosti, situacija u oblasti zdravstva i privrede je takođe alarmantna, štaviše, Jermenija je jedna od 11 zemalja sa najvećim rizikom drugog talasa COVID-19.

Prema studijama Svjetske banke, ekonomski pokazatelj Jermenije veoma je pogođen krizom COVID-19. Prema podacima Svjetske banke, usporavanje ekonomskog rasta zahvatilo je sektore koji zahtijevaju radnu snagu, što je negativan faktor u smanjenju siromaštva. Neizvjesnost u vezi sa COVID-19 će u velikoj meri uticati na Jermeniju i dovesti do značajnog smanjenja jermenskog BDP-a u dugoročnom scenariju širenja pandemije.

Budućnost Jermenije čini se neizvjesnom zbog unutrašnjeg političkog sukoba, koji bi mogao prerasti u ozbiljna ograničenja sloboda ukoliko su optužbe protiv Pašinjana tačne i dokazane. Iako Jermenija na Evropu gleda u svijetlu sporazuma sa Briselom iz 2017. godine, napeta politička situacija i optužbe brojnih političara u zemlji i egzilu, kao i brojnih medija i nevladinih organizacija, ukazuju na ozbiljnu zabrinutost zbog stvarne demokratije u zemlji. Jermeniji je potrebna politička, socijalna i ekonomska stabilnost i otvorenost, koje doprinose interesima stranih investitora: napeta situacija, sudski procesi koje je pokrenula vlada i mogućnost drugog talasa COVID-19 izazivaju ozbiljne sumnje u bezbjednost i integritet zemlje.