RABRENOVIĆ ZA VOP: Iz budžeta Podgorice opslužuju stambeni kompleks Burića

Najnovija dešavanja povodom rušenje brda Ljubović i protest građana, samo je još jedan nizu apela javnosti protiv višegodišnje, pa i višedecenijske devastaciju prostora u Podgorici. Iz Udruženja KANA godinama ukazuju na ovaj problem, prozivaju, pružaju stručnu argumentaciju i upozoravaju. Međutim, donosioci odluka, i dalje, čini se, više uvažavaju interese privatnih investitora, nego građana.  

Članica Organizacije KANA (Ko ako ne arhitekta) MSc Jelena Rabrenović Spec. arh. kaže za VOP da nam poslednji događaji nedvosmisleno daju do znanja da je neophodno javnosti pojasniti o čemu se radi:

“Da su i nepopularni važeći zakon o gradnji i aktuelna planerska praksa i trenutni odnos institucija prema “strateškim” investitorima skrojeni upravo tako da omoguće da se iz opštinskog budžeta grade dvije ulice sa pratećim parkingom, potpornim zidovima i infrastrukturom namjenjenim isključivo opsluživanju privatnog stambenog kompleksa investitora Burića, budući da u zahvatu predmetnog plana nema planirane dalje gradnje bilo kakvih objekata, te da je to sve “u skladu sa propisima”.

Iz Glavnog grada su tvrdili da se radovi ispod Ljubovića izvode u skladu sa važećim planom, a to je konstatovala i nadležna inspekcija. Potom je stiglo saopštenje resornog Ministarstva a opet na osnovu inspekcijskog nadzora, da prijava građenja nije podnešena u skladu sa zakonom, odnosno da nedostaje elaborat parcelacije prema DUP-u kao i da nisu riješeni imovinsko pravni odnosi. Šta to tačno znači i kako je moguće da je, po jednoj inspekciji, sve u redu, a po nalazu druge, radovi se mogu i obustaviti?

Pretpostavljam da su naizgled oprečna saopštenja za javnost koja smo imali prilike da ispratimo povodom spornih radova u podnožju Ljubovića, zapravo dva nivoa istražnih radnji koje su sprovedene. Naime, u pogledu provjere važeće planske dokumentacije (Detaljnog urbanističkog plana – DUP-a) u čijem se zahvatu gradi ulica stoji konstatacija da je predmetna ulica planirana na tom mjestu i da su radovi u nadležnosti Glavnog grada koji je dužan da komunalno opremi susjednu parcelu na kojoj je investitor UTIP “Crna Gora- City hotel” izgradio stambene objekte.

Međutim dubljom analizom predate dokumentacije za izgradnju iste utvrđeni su nedostaci koji nisu u skladu sa važećim zakonom. Možemo dakle govoriti o tome da je inicijalno saopštenje inspektora moguće bilo ishitreno i ponudilo je poluinformacije što nanosi štetu ugledu konkretnog inspektora i Direkcije za inspekcijske poslove i licenciranje, kao i cjelokupnom stanju u prostoru. S obzirom na to da je isto naknadno dopunjeno, ipak možemo zaključiti da u nadležnom Ministarstvu postoji volja da ovakvi postupci budu istraženi i njihovi nalazi objavljeni, što do sad nije bila praksa.

“U skladu sa propisima” je bilo i kad je 2014. godine investitor Burić izmijenio Prostorni plan Podgorice (PUP) u svoju korist tražeći (na javnoj raspravi) rušenje hotela Ljubović za potrebe stambene gradnje što mu je odobreno, iako isti taj PUP tvrdi da je stanogradnja za period na koji se donosi već tad značajno premašila projektovane brojke. Investitor Burić je i 2015. godine “u skladu sa propisima” tražio da se izmjeni DUP da bi namjena njegove parcele bila promjenjena iz turizma u mješovitu namjenu (protumačenu kao stanovanje) – što mu je obrađivač plana bez primjedbi omogućio, ucrtavši mu uz to i dvije saobraćajnice, parking i infrastrukturu koje bi opsluživale tu mješovitu namjenu  – na susjednoj opštinskoj parceli. Tako da je sasvim u skladu sa propisima i rušenje te opštinske parcele poznate još i kao brdo Ljubović, koje je inače prepoznato kao park-šuma, te samim tim kao prirodni predio od značaja za Podgoricu. A u skladu sa propisima je i da navedene radove u cilju uvećanja vrijednosti stambenog kvadrata vlasnika Burića finansiraju građani Podgorice.

Kao arhitekta nemam ništa protiv kvalitetnog komunalnog opremanja lokacija, ono doprinosi poboljšanju životnih uslova građana, međutim ono mora prvenstveno biti omogućeno svima, a ne samo povlašćenim investitorima. Samo nekoliko stotina metara dalje, sa druge strane brda Ljubović ni jedna parcela na kojoj se nalaze stambene zgrade nije ni blizu kvalitetno opremljena, pojedini objekti nemaju parking, adekvatne pristupne saobraćajnice, trotoare itd. Sve nas ovo navodi na logičan zaključak da propisi možda  nisu doneseni u javnom interesu i da ih treba promijeniti.

Gradonačelnik Ivan Vuković je kazao, parafraziram, da nije oduševljen urbanističkim rješenjem, ali da je GG nemoćan da spriječi rušenje Ljubovića kako bi se napravila saobraćajnica i parking za 50 mjesta privatnom investitoru. Da li je Glavni grad “nemoćan” ili je, upravo Glavni grad kriv, za katastrofalne prostorne “planove” na koje se potom pozivaju iz GG?

Gradonačelnik Vuković je i ranije imao slična saopštenja. Recimo povodom izgradnje privatne stambene višespratnice u već pregusto izgrađenom zahvatu DUPa Zabjelo – Ljubović, sa druge strane brda, gradonačelnik je saopštio da je planski dokument loš i da mu se lično ne dopada – ali važeći je i to nam je što nam je.

Epilog te priče je javnosti poznat – izgradnja zgrade je spriječena, na njenom mjestu obećan je park, a sporni DUP je stavljen van snage, što je sve bilo u nadležnosti Glavnog grada, iako znamo da se nikad ne bi sprovelo da nije bilo pritiska angažovanih građana. Navedeni sporni DUP je između ostalog bio loš upravo zbog činjenice da je donesen 2009. godine na period od pet godina kada je trebao da istekne, jer sami parametri kojima je baratao su se drastično izmijenili na šta planerska praksa računa (broj stanovnika, izgrađenost, usklađenost izvedenog sa planiranim, potrebne javne I zelene površine, prateći objekti škola i domova zdravlja, opterećenje infrastrukture itd.).

Međutim, baš kad je trebao da istekne i ovaj kao i  još 141 planski dokument za teritoriju opštine Podgorica –  sama opština donijela je Odluku o nasilnom produženju trajanja ovih planskih dokumenata bez obzira na njihov štetni uticaj na izgrađeni prostor. Ovu Odluku, srećom, oborio je Ustavni sud tri godine kasnije, ali šteta nastala odobrenom i započetom gradnjom je već učinjena. Ovdje valja napomenuti da je Ustavni sud izostavio neke planske dokumente iz svoje Odluke o poništenju pokušaja opštine da nasilno produži planove, kao i da su ti konkretni “izostavljeni” dokumenti glavni krivci za neke od medijima poznatih devastacija u prostoru kojima svjedočimo danas.

Kao što možemo da vidimo Glavni grad ima mnoge ingerencije od kojih su javnosti poznate recimo razmjena parcela, stavljanja planskog dokumenta van snage, uvođenje moratorijuma na gradnju i sl. Zašto ih ne koristi – to je već pitanje za Glavni grad.

Možda najvažnija činjenica u ovoj priči je da je sva važeća planska dokumentacija za teritoriju Podgorice donesena u periodu važenja prethodnog zakona o planiranju prostora i izgradnji objekata, koji je donošenje planova stavljao u nadležnost opštine. Tako da je kompletna procedura oko usvajanja svih ovih planskih dokumenata za koje “možemo samo da konstatujemo da su loši” bila u rukama iste te opštine, a tom prilikom je imala još brojnije mehanizme da sporne urbanističke tretmane zaustavi na vrijeme.

Da li su urbanistička rješenja – dovoljno je samo proći Zabjelom, Siti kvartom i brojnim drugim u Podgorici – dehumanizacija prostora? Da li su naselja za hiljade stanara, bez ijedne zelene površine, bez drveta, bez infrastrukture, bez igrališta, vrtića, škola, zdravstvenih ustanova… svojevrsni anticivilizacijski čin? Da li je privatni interes postao imperativ funkcionisanja javne administracije koja bi trebala da štiti javni interes, prije svega?

Nije potreban stručni nalaz da se ustanovi da je planska dokumentacija donesena u periodu od 2008-2018 (kada je novi važeći zakon obustavio donošenje do tad konvencionalne planske dokumentacije zamjenivši je jednim jedinstvenim  Planom generalne regulacije, koji još nije ni počeo da se pravi) skrojena u korist krupnog kapitala a na štetu javnog interesa, kao i da su institucije nadležne u procesu njenog donošenja tu štetnu praksu ne samo omogućile, već i potpomogle.

Građani koji žive u ovim zahvatima svakodnevno šalju žalbe i javno protestuju zbog uslova u kojima žive – u nekvalitetnoj gradnji, bez pogleda i sunca, bez zelenih površina, bez škola i domova zdravlja, u saobraćajnom haosu, čak i bez trotoara i prilaza stanovima. Svi ovi problemi koji u posljednje vrijeme dospijevaju u žižu javnosti samo su vrh ledenog brijega katastrofalnih posljedica lošeg, a često i zlonamjernog, planiranja iz kojeg korist imaju jedino krupni investitori koji grade i banke koje građane kreditiraju pri kupovini ovih nekretnina.

KANA već godinama ukazuje na devastacije prostora i urbanistički haos, ne samo u Podgorici. Kuda nas to vodi? Šta su, u krajnjem, posljedice? Je li već kasno? Šta preduzeti? Kako spriječiti totalno uništenje prostora?

KANA već godinama ukazuje na uzroke koji su doveli do nezadovoljavajućeg stanja u ovom malom i izazovnom prostoru, kojim kao građani makar deklarativno raspolažemo. Kada dodjemo do vidljivih posljedica u prostoru – tada je već kasno – o tome svjedoči izgrađeni i useljeni stakleni neboder iznad hotela Podgorica. Ne smijemo da zaboravimo da i institucije i planerska praksa služe samo jednoj svrsi – poboljšanju kvaliteta života građana. Na tome moramo insistirati i kao pojedinci, i kao udruženja i kao javnost i to koristeći se svim mehanizmima koji su nam Zakonom i Ustavom preostala – prisustvovanjem javnim raspravama, interesovanjem za planiranje prostora koji nas okružuje, podizanjem javne svijesti o njegovom značaju, podučavanjem djece da razumiju načela održivog razvoja, insistiranjem na demokratičnosti i transparentnosti svih procesa od značaja za javni interes, a u krajnjem javnim i glasnim negodovanjem i protestima kad nam ustavna prava bivaju uskraćena.

U tom smislu neuspjeh koji smo doživjeli sa arhitektonski siromašnim i urbanistički neotesanim staklenim neboderom nad hotelom Podgorica, kao i sve nesankcionisane neregularnosti u proceduri koje su dovele do njegove izgradnje treba da razumijemo kao svakodnevno podsjećanje na grešku koju smo dozvolili i upozorenje da drugi prostor nemamo i moramo ga daleko pažljivije trošiti.