Ovih 7 važnih stvari niste znali o PRAVOSLAVNOJ CRKVI!

Zvaničan naziv Crkve kojoj pripada većina Srba glasi “Pravoslavna katoličanska crkva”, a evo i koji je pravi smisao ikona i posta u pravoslavlju, gdje se seli duša nakon smrti i još nekoliko pravoslavnih “činjenica”

Srbi pripadaju Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Međutim, to je samo pomjesna i autokefalna Crkva koja je dio jedne veće cjeline kojoj pripadaju svi pravoslavci. Sedam zanimljivih i malo poznatih stvari vezanih za nju, prenosi Telegraf:

1. Zvaničan naziv Crkve kojoj pripada većina Srba glasi “Pravoslavna katoličanska crkva”, mada se kolokvijalno često naziva Istočnom pravoslavnom crkvom zbog percepcije reči “katolikos” kod većine njenih vernika (sa izuzetkom Grka koji tu reč koriste uvek jer je njihova).

Atribut “pravoslavna” se odnosi na ispravnost teološke postavkei tvrdokornu vernost stavovima koji su dogovoreni na vaseljenskim saborima u prvim vekovima hrišćanstva.

“Katoličanska” se, sa druge strane, odnosi na suštinu Crkve kao takve, i daleko je bitniji atribut od ovog prvog.

U pitanju je grčka reč koja u prevodu na srpski znači “saborna” i najvažniji je od četiri glavna atributa Crkve i na Istoku i na Zapadu.

U Simbolu vere piše da “verujem… u jednu, svetu, sabornu i apostolsku Crkvu”, u grčkoj verziji “Is Mían, Agían, Katholikín ke Apostolikín Ekklisían”, u latinskoj verziji “et unam, sanctam, cathólicam et apostólicam Ecclésiam”. Zbog toga se glavna crkva u eparhiji kod nas naziva “sabornom crkva”, a na Zapadu “katedrala”, što znači isto, jer dolazi od iste pomenute reči.

I Rimokatolička crkva i Pravoslavna katoličanska crkva polažu pravo na to da su jedine katoličanske crkve.

Zapravo, ono što mi nazivamo Rimokatoličkom crkvom je samo jedan deo te organizacije, pošto se čitava celina naziva prosto Katoličkom crkvom, kada se uzmu u obzir i sve one pomesne Crkve koje priznaju primat pape ali nisu pod njegovom direktnom jurisdikcijom u smislu da on imenuje njihove poglavare, već uživaju autonomiju.

Ovo naziv obe Crkve stavlja u pravi kontekst: obe sebe zovu Katoličkom/Katoličanskom (ne postoji razlika između ove dve reči, osim što se u srpskom jeziku koristi različiti oblik da bi bilo jasnije o kojoj se Crkvi govori), i smatraju sebe jedinom pravom koju je uspostavio sam Hrist, s tim što mi – može se reći privremeno – dodajemo atribut “pravoslavna“ da bismo naznačili da se držimo “prvobitne” dogme.

Razumna je pretpostavka da će se taj atribut ukloniti kada sve Crkve (Katolička, Katoličanska i takozvane Orijentalne pravoslavne crkve) obnove jedinstvo i ponovo se stope kao u prvim vekovimahrišćanstva.

2. Pravoslavna katoličanska crkva veruje da je Isus Hrist glava Crkve, a da je Crkva njegovo telo.

Crkva nisu samo velikodostojnici, sveštenici i monasi, Crkva su svi kršteni vernici u podjednakoj meri, mada se danas taj pojam često koristi isključivo za ljude u mantijama. To da su svi vernici – Crkva, u potpunom je skladu sa katoličanskim atributom koji smo objasnili u tački 1.

3. Svaki put kada bi se pojavila neka nova ideja koja je kontrirala onome što je Crkva do tog trenutka podrazumevala kao istinu, sazivani su vaseljenski sabori na kojima su učestvovali svih pet patrijaraha (Rim, Aleksandrija, Antiohija, Jerusalim, kasnije i Carigrad, koji je na taj rang uzdignut iz političkih razloga, na intervenciju istočnorimskog imperatora koji je u tom gradu stolovao) i svi episkopi.

Prvih sedam takvih okupljanja je ključno za dogmu Pravoslavne katoličanske crkve, i ključno za razumevanje atributa “pravoslavna“. Sve ono što se pojavilo naknadno i što nije deo zajedničkog dogovora putem demokratskog glasanja metodom “jedan čovek – jedan glas” (tehnički, Crkva veruje da su odluke na saborima zapravo progovaranje Svetog Duha kroz prisutne) nije “pravi način slavljenja” Isusa Hrista.

Pravoslavna katoličanska crkva je bratstvo pomesnih Crkava (kao što smo već rekli, SPC je jedna od njih), u kome ne postoji ljudski autoritet kao što je papa u rimokatoličanstvu ili Biblija u protestantstvu; nasuprot tome, autoritet u PKC su interpretacije svetih spisa, donesene na ovim vaseljenskim saborima.

4. Pravoslavna katoličanska crkva uči da duša nakon smrti neko vreme boravi na Zemlji, ali da se naposletku seli ili u Raj, ili u Ad. U pitanju je privremeni sud, a konačni sud će doći na Sudnji dan.

Dok su Rimokatolici razvili koncept Čistilišta (u kojem duša koja je bila grešna ali ne previše grešna, boravi neko vreme pre nego što bude poslata u Raj), pravoslavna dogma to ne poznaje jer je to koncept nastao nakon prvih sedam vaseljenskih sabora.

Ipak, uprkos grehovima moguće je spasenje ako se živi mole za mrtve, zbog čega Pravoslavna katoličanska crkva nudi posebne molitve za mrtve na treći, deveti, četrdeseti dan i godišnjicu smrti, kao i na posebne dane poput Zadušnica.

5. Premda se to menja od godine do godine, pripadnik Pravoslavne katoličanske crkve može da očekuje da će postiti oko pola godine, svake godine (naravno, ako je vernik na delu a ne samo na rečima).

Postoje četiri glavna posta, a posti se i sredom (na taj dan je Juda izdao Isusa) i petkom (na taj dan je Isus razapet); monasi često poste i ponedeljkom (tog dana se u nedeljnom ciklusu slave anđeli, a pošto monasi streme anđeoskom životu na zemlji…).

Međutim, uprkos uvreženom mišljenju, akcenat u postu se nikada ne stavlja na hranu; ona je samo vidljivi i najmanje važni deo tog procesa.

Akcenat se stavlja na uzdržavanje od “grešnih misli” i činjenje dobrih dela (recimo, da žalite zbog terorističkog napada u kojem su stradali nedužni uprkos tome što desio u državi koja nas je bombardovala, da dajete milostinju, da se ne svađate sa ljudima, da na Telegrafu ne ostavljate komentare tipa “bravo braćo Rusi, ubijajte neprijatelje pravoslavlja”).

Cilj posta je stoga pročišćenje i vraćanje duše u stanje nevinosti, nedužnosti, postizanje bogolikosti (teoze) u najvećoj mogućoj meri. Cilj je biti kao “jagnješce”.

6. Baš kao i u Rimokatoličkoj crkvi, i u Pravoslavnoj katoličanskoj crkvi apsolutno sve ima neku simboliku i značenje. Sve. Svaki pokret sveštenika prilikom obreda, položaj svakog objekta u hramu, način na koji se krstimo, sve što se nalazi na ikonama, i tako dalje.

7. Reč “ikona” dolazi iz grčkog jezika i doslovno znači “slika”, a stil koji preovlađuje na njima zapravo je pozajmljen iz kasnorimske umetnosti; održao se zbog pravoslavne prirode Crkve koja veruje da baš ništa ne sme da se menja, i koja čak i onome što nema direktne veze sa suštinom religije dodaje naknadna značenja čime se opravdava učaurenost u već postojeće forme (ovo nije kritika u banalnom smislu, već je to naprosto tako).

Zbog toga je individualni pečat umetnika redak, a najčešće se prosto kopiraju već postojeća delakoja su izradili čuveni majstori koji su postali autoriteti. Na neki način, to je paradoks, jer ta dela nikada ne bi nastala da se razmišljalo uvek na ovaj način.

Andrej Rubljov, glasoviti ruski ikonopisac, je verovatno najslavniji majstor od svih, toliko da je Tarkovski snimio film o njemu, a njegova dela su takve duhovne snage da dokazuju da bi bilo bolje kada bi pravoslavni ikonopisci malo oslobodili svoj duh, što ne znači da moraju da odstupaju od osnovnih pravila.

Međutim, postoji jedna mnogo važnija stvar u vezi sa pravoslavnim ikonama od svega toga, a to je ujedno i nešto što tek šaka vernika shvata.

Ikone nisu objekti obožavanja. Tačnije, ne bi trebalo da budu, ali je neverovatno lako upasti u tu zamku, i nije retko da se to dešava čak i najvišim crkvenim velikodostojnicima, igumanima, monasima, sveštenstvu.

Problem ove psihološke stupice se ne može negirati, i leži u korenu ikonoboračke politike vizantijskih careva u 8. i 9. veku, koji su odlučili da sistematski unište sve vizuelne prikaze Boga i svetaca (na to ih je podstakao veliki uspeh ranog islama, koji zabranjuje takve stvari; logika imperatora je bila da Bog kažnjava hrišćane zbog toga što su napravili objekte obožavanja iako on to izričito zabranjuje).

Postoji više ikona u pravoslavnom svetu koje su objektivno gledano “poštovane” na vrlo nepravoslavan način (dakle: obožavane su), i kojima se pridaje moć koja nije u skladu sa onim što ikone na papiru treba da predstavljaju. Recimo, srpska ikona Bogorodice Trojeručice koja se čuva u Hilandaru, ili ikona Bogorodice Kazanske koja se smatra “zaštitnicom Rusije”. Rimokatolici imaju isti problem, naravno.

A zapravo, pravoslavna dogma je vrlo jasna: nisu drvo ili boja ono što se poštuje, već ličnost koja je na njoj prikazana; stoga ne može biti razlike između Bogorodice na ovoj ili onoj ikoni, niti ova ili ona ikona može biti “moćnija” od neke druge.

Šta više, Sveti Vasilije Veliki je pisao da poštovanje ikona uvek ide ka njenom arhetipu, stoga, poštovanje koje ukazujemo anđelu ili ljudskom svecu koji je nastao po Božijem liku, u krajnjoj je linijipoštovanje samog Boga.

Vrlo malo pravoslavnih domova kod Srba ima ikonu Isusa Hrista, pored ikone sveca kojeg slavi, smatrajući da je svetac bitniji; mnogi se čude kada čuju da je Isus ne samo Sin Božiji već ujedno i Bog, retki znaju šta je Sveta Trojica.

To na neki način dokazuje da većina ljudi na pogrešan način pristupa religiji koju nominalno praktikuje, i da su više pagani nego hrišćani.

(K. H.)