Od 2008. godine kada su stupili na snagu zakoni o procjeni uticaja na životnu sredinu  i strateškoj procjeni (, u Crnoj Gori je pripremljen i odobren veliki broj razvojnih planova, programa i projekata koji imaju ili će imati značajne uticaje na životnu sredinu, kazali su iz NVO Green Home.

“Na osnovu dosadašnjih iskustava postavlja se pitanje da li su procjene uticaja u praksi zaista instrumenti zaštite životne sredine kako je to definisano važećim zakonskim aktima. U uslovima niskih stopa rasta BDP-a, težnja da se podstaknu investicije i otvore nova radna mjesta izdvajaju se kao prioriteti pa se potencijalni investitori često glorifikuju od strane javne administracije a razvojni i prostorni planovi se nerijetko prilagođavaju njihovim interesima. Odlični primjeri su prostorno planiranje i izgradnja u obalnom području”, navode u saopštenju.

U javnim institucijama, kako smatraju u ovoj NVO, posebno od političkih čelnika, su se nerijetko mogle čuti izjave kojima se na procjene uticaja i proces planiranja uopšte gleda kao na biznis barijeru.

Pored ovoga, kako kažu, podrška zaštiti životne sredine je više deklarativne prirode nego što postoji stvarna spremnost da se dosljedno sprovedu napredna zakonska rješenja i strategije koje se često donose u procesu usklađivanja domaćih sa EU politikama i međunarodnim standardima.

“Pokazalo se da su procjene uticaja nerijetko bile „žrtve“ ovakvih okolnosti i da su pod pritiskom da se što prije omoguće i realizuju određene investicije one pretvarane u „advokate“ planova, programa ili projekata, gubeći tako svoju primarnu funkciju prepoznavanja i kontrole značajnih negativnih uticaja na životnu sredinu i osiguravanja održivog razvoja”, kažu iz Green Homa.

Postoje, kako dodaju,  i pozitivni primjeri kada su u pripremi i realizaciji određenih planova i projekata rađena temeljna istraživanja relevantih segmenata životne sredine i detaljno utvrđivani uticaji plana ili projekta na postojeće stanje. “Međutim, čak i u slučajevima kvalitetnih procjena u kojima su utvrđene adekvatne mjere ublažavanja, sprovođenje tih mjera i praćenje stanja životne sredine uglavnom nijesu na zadovoljavajućem nivou”.

“Još jedna okolnost koja ne ide na ruku dosljednoj i djelotvornoj implementaciji procjena uticaja je široko rasprostranjena korupcija. Kao što su pokazale nedavne istrage i sudski procesi, prostorno planiranje i upravljanje prirodnim resursima odnosno izdavanje dozvola i odobrenja za izvođenje projekata predstavljaju pogodno tlo za korupciju, posebno u područjima koja su atraktivna za razvoj. Uz koruptivne radnje, privatni interesi pojedinaca stavljaju se iznad zahtjeva održivosti pa se samim tim prostor za kvalitetnu primjenu procjena uticaja sužava”, mišljenje je Green Homa.

“Brojni su faktori koji negativno utiču na implementaciju procjena uticaja na životnu sredinu. Naime, na nivou donosioca odluka nema spremnosti da se deklarisani principi i utvrđeni ciljevi sprovedu i podrže neophodnim finansijskim i ljudskim resursima, objektivnom ocjenom rezultata i odgovornošću za njih. U takvim uslovima, mnoge procedure, pa i same procjene uticaja se više sprovode da bi se zadovoljila forma nego da bi se suštinski sagledali problemi i utvrdila rješenja koja garantuju najbolje ishode po životnu sredinu. Takva klima oblikuje rad zaposlenih u javnoj upravi a takođe joj se prilagođavaju predstavnici privatnog sektora, odnosno akteri kao što su investitori i profesionalne kompanije koje se javljaju kao obrađivači PU i SPU.”, navode oni.

U ovoj NVO smatraju da su kapaciteti administracije koja sprovodi procjenu uticaja i stratešku procjenu ograničeni, posebno na lokalnom nivou i prevashodno u pogledu broja zaposlenih, ali takođe i u pogledu ključnih kompetencija potrebnih za sprovođenje postupaka. “U pojedinim opštinama na primjer, sve poslove zaštite životne sredine obavlja samo jedna osoba, a ima slučajeva kada ta osoba pored ovog seta zadataka ima i druga zaduženja”.

“Unaprjeđenje sprovođenja procjena uticaja i krajnje njihove primjene zahtijeva zajednički rad i sinergiju svih aktera u procesu. Stoga će NVO Green Home organizovati okrugli sto na temu “Procjena uticaja i strateška procjena uticaja na životnu sredinu kao instrumenti zaštite životne sredine” kako bi se diskutovalo o problematici koja postoji u ovoj oblasti a s ciljem pronalaženja najboljih rješenja za stavljanje procjena uticaja na životnu sredinu u pravu funkciju instrumenata za zaštitu životne sredine”, poručuju na kraju.

CdM