AZK još analizira da li trgovci dogovaraju cijene

Agencija za zaštitu konkurencije (AZK) do danas nije završila analizu poslovanja trgovačkih lanaca, odnosno, da li krše Zakon o zaštiti konkurencije i dogovaraju cijene životnih namirnica.

Iz AZK za “Vijesti” su kazali da su u prethodnom periodu sakupljali potrebni materijal, te da će “javnost blagovremeno obavijestiti” kad završe ispitivanje.

Izradu ove analize AZK je najavio krajem avgusta prošle godine nakon što je tadašnji ministar finansija Aleksandar Damjanović optužio trgovačke lance da su oni glavni uzročnih povećanja cijena životnih namirnica.

“Glavni uzrok je oligopol koji vlada na tržištu gdje četiri maloprodajna lanca pokrivaju 85 odsto potrošnje. Prećutni dogovor, izuzetno visoke marže, ekstremno visoke marže i navika da najveći dio ide u lični profit ili profit vlasnika”, kazao je Damjanović.

Iz AZK su pojasnili da u skladu sa Zakonom o zaštiti konkurencije prate i analiziraju uslove konkurencije na pojedinačnim tržištima sa ciljem utvrđivanja načina funkcionisanja tržišta na kojem se određena djelatnost obavlja.

“S tim u vezi, Agencija je, kao odgovorna institucija u sistemu, krajem 2023. godine, započela analiziranje uslova konkurencije na predmetnom tržištu (trgovački lanci) i sa posebnom pažnjom prati ovo tržište, kako bi između ostalog, sagledala da li je došlo do eventualnog kršenja Zakona o zaštiti konkurencije od strane učesnika na ovom tržištu. Agencija napominje, da u okviru nadležnosti iz člana 19 Zakona o zaštiti konkurencije, nema nadležnost za određivanje cjenovne politike učesnika na tržištu, odnosno da utiče na formiranje i visinu cijena na određenom tržištu”, naveli su iz Agencija.

Kada su u pitanju rezultati istraživanja ovog tržišta Agencija je u prethodnom periodu, kako su kazali, prikupila veliki broj podataka, informacija i dokumentacije neophodnih za pravilno i potpuno utvrđivanje činjeničnog stanja u cilju izvođenja zaključaka da li je eventualno došlo do kršenja propisa iz nadležnosti Agencije.

“Kako na ovom tako i na svim ostalim tržištima, ako Agencija dođe do dokaza koji bi ukazivali na kršenje Zakona o zaštiti konkurencije od strane bilo kojeg privrednog subjekta, isti će biti sankcionisani u skladu sa zakonskim ovlašćenjima AZK-a”, naveli su iz Agencije.

Najvećim trgovačkim lancima proteklih godina značajno je porastao ukupan prihod i profit, a podaci iz finansijskih izvještaja pokazuju da im je neto profit rastao po značajno većim stopama u odnosu na rast prihoda.

Šest najvećih trgovačkih lanaca (Voli, HD Laković, Idea CG, Domaća trgovina, Franca marketi i Mega promet), kao i jedan najveći uvoznik prehrambenih i ostalih potrepština (Stadion) imali su lani ukupan prihod od 1,08 milijardi eura, što je rast od 16 odsto u odnosu na 930 miliona prihoda iz 2022. godine. Tih sedam kompanija je prošle godine imalo neto dobit o 35,5 miliona eura, odnosno porasla je za 62 odsto u odnosu na 21,9 miliona iz prethodne godine.

U odnosu na pretpandemijsku 2019. godinu, promet u prošloj godini kod istih kompanija je veći za 50 odsto, a neto profit je uvećan za 125 odsto. U istom periodu od početka 2019. do kraja 2023. godine zbirna inflacija, prema Monstatu iznosila je 28 odsto.

Dok u crnogorskoj javnosti, i dalje bez naučnog istraživanja, traje rasprava na temu šta je veći uzrok inflacije – povećanje cijena kod dobavljača, rast troškova transporta ili veće marže kod domaćih trgovaca, ovi izvještaji nesporno utvrđuju da su trgovački lanci imali korist, odnosno veću zaradu u periodu inflacije.

Ministarstvo ekonomskog razvoja je u februaru (MER) pripremilo izmjene odluke o ograničenju marži, ali je privreda saopštila da nije konsultovana. Potom su uslijedili sastanci sa MER-om koji su doveli do korekcije prvobitnog predloga, pa su se na kraju sredinom marta ograničene trgovačke marže za 43 proizvoda u rasponu od pet do 15 odsto.

Ova akcija traje do kraja maja, ali je ministar ekonomskog razvoja Nik Đeljošaj kazao da će da rade analizu i sagledaju mogućnost da se ograničenje cijena nastavi i nakon maja.

Prethodna Vlada, odnosno, Ministarstvo finansija, bila je pripremila nacrt zakona o solidarnom doprinosu kojim je bilo definisano da sve kompanije plate dodatni porez državi (porez na ekstraprofit) čiji su prihodi prelazili pet miliona eura, ali su planovi za usvajanje i primjenu ovog zakona srušeni momentom raspuštanja Skupštine, kao i raspisivanjem vanrednih parlamentarnih izbora prošle godine.

Ministarstvo finansija u mandatu Damjanovića odlučilo je da predloži taj zakon kako bi kompanije koje su tokom ekonomske krize stekle dodatnu dobit, zahvaljujući Vladinim mjerama u vidu brojnih podsticaja, sada pokazale solidarnost i da bi se teret krize ravnomjerno rasporedio i omogućilo Vladi da kreira nove pakete pomoći građanima. Trgovački lanci su bili među kompanijama koje su trebale da plate ovaj porez na ekstraprofit.

Kada su u pitanju rezultati istraživanja ovog tržišta Agencija je u prethodnom periodu, prikupila veliki broj podataka, informacija i dokumentacije neophodnih za pravilno i potpuno utvrđivanje činjeničnog stanja u cilju izvođenja zaključaka da li je eventualno došlo do kršenja propisa, kazali su iz AZK.