GODINA VAŽNIH IZBORA U EVROPI: Rezultati mogu značiti RADIKALNE ZAOKRETE na Starom kontinentu

Od reformatora Evropske unije Emanuela Makrona do “problematika” Viktora Orbana, neki od najglasnijih pristalica i kritičara EU suočeni su sa izbornim izazovima kod svoje kuće 2022, a oni bi mogli da prodrmaju političku dinamiku širom Starog kontinenta, piše “Politiko”.

Evropske nade za bližu saradnju sa Vašingtonom takođe će biti odložene kako se bliže srednjemandatni izbori u SAD u novembru, koji će se pokazati kao veliki test za američkog predsjednika Džoa Bajdena.

Ovo su ključni izbori u Evropi 2022. na koje treba obratiti pažnju:

Portugalski parlamentarni izbori

Prijevremeni parlamentarni izbori održaće se u Portugalu 30. januara 2022. radi biranja članova republičke skupštine u 15. zakonodavno telo Portugala. U igri će biti svih 230 mjesta u republičkoj skupštini. Socijalistički premijer Antonio Kosta nada se da će zadržati vlast na izborima sazvanih nakon što je njegova manjinska vlada poražena u ključnom glasanju o budžetu.

Najozbiljniji rival Koste je Rui Rio, predsjednik glavne centralno-desne opozicione partije socijaldemokrata (PSD). Kostina Socijalistička partija (PS) i dalje vodi u anketama, sa 37 odsto u odnosu na 30 odsto za PSD, ali taj jaz se polako sužavao poslednjih mjeseci i takvi rezultati znače da će obje partije morati da se udruže sa drugima da oforme većinsku koaliciju. Kosta je tokom glasanja o budžetu koji su doveli do izbora izgubio podršku dvije lijeve partije, Komunističke i Levog bloka, koje su omogućavale njegovoj vladi da ostane na vlasti. Rio je izrazio otvorenost ka vladi na čelu sa socijalistima, ali je Kosta odbio pregovore sa desnim centrom.

U međuvremenu bi ultradesničarska Čega, partija koja je prethodno imala samo jedno mjesto u parlamentu, mogla da postane treća najveća partija institucije, sa oko sedam odsto glasova u anketama.

Srpski opšti izbori

Opšti izbori u Srbiji održaće se 3. aprila a biraće se i predsjednik i Nacionalna skupština. U Beogradu će se takođe održati izbori za gradsku skupštinu.

“Politiko” piše da je srpski predsjednik Aleksandar Vučić tokom protekle decenije bio najupadljivija politička figura u zemlji, ali da ga kritičari i u zemlji i van nje smatraju previše “dominantnim”. Akademici, desničarski aktivisti, zapadne diplomate i opozicioni političari kažu da je Vučić predsjedavao ozbiljnom nazadovanju demokratije, slobode i vladavine prava, navodi “Politiko”. Srbija je održala parlamentarne izbore 2020, ali je Vučić objavio krajem oktobra da će se novi sazvati ranije, čak i prije nego što je nova vlada finalizovana nakon poslednjeg glasanja. Analitičari, ukazuje “Politiko”, su rekli da ovaj poziv na rane izbore djeluje kao strateški potez Vučića za jačanje legitimiteta nakon što su protivnici bojkotovali prethodne izbore.

Francuski predsjednički i parlamentarni izbori

Prva runda predsjedničkih izbora održaće se 10. aprila. Ako ne bude pobjednika, druga trka će uslijediti 24. aprila. Nakon predsjedničkih, održaće se parlamentarni izbori 12. i 19. juna.

Čak i ako aktuelni predsjednik Emanuel Makron osvoji reizbor na predsjedničkim izborima u aprilu, parlamentarno glasanje će biti presudno radi implementacije promjena koje on traži, ali porazi koje je pretrpjela njegova centristička stranka Republika u pokretu na lokalnim izborima ne slute na dobro.

Ankete predviđaju da će Makron, koji nije zvanično objavio svoju kandidaturu ali se očekuje da će to uraditi početkom nove godine, proći prvi krug glasanja. Pitanje je, međutim, sa kime će se suočiti u drugom krugu, ukazuje “Politiko”. Dugo se smatralo da će Marin Le Pen iz desničarskog Nacionalnog skupa ponovo biti njegov glavni rival, nakon 2017, ali je njihovu popularnost ugrozio uspon druge desničarske figure, Erika Zemura, kao i kandidatkinje konzervativne stranke Republikanci Valeri Pekres, koja je porasla na anketama a neki je već smještaju ispred Le Penove.

S kime god da se Makron suoči, i dalje se očekuje da će da pobedi, ali sa daleko užom marginom nego što je osvojio prve izbore.

Mađarski parlamentarni izbori

Očekuje se da će sledeći parlamentarni izbori u zemlji biti održani u aprilu ili maju. Dugogodišnji desničarski lider Viktor Orban suočen je sa najtežim izborima otkako je ponovo izabran za premijera 2010. Po prvi put, ukazuje “Politiko”, njegovi protivnici su se ujedinili u naporu da ga istjeraju iz kancelarije davanjem podrške jednom kandidatu.

Pobjeda opozicije promijenila bi političku temperaturu u Budimpešti ali i dinamiku na sastancima EU sa drugim članicama bloka, na kojima je Mađarska često igrala ulogu buntovnika. To bi takođe imalo geopolitičke implikacije s obzirom na Orbanove veze sa Pekingom i Moskvom. Nova vlada bi se vjerovatno svrstala bliže uz EU, SAD i NATO. Ali, Orbanu bi nova pobjeda zacementirala moć i omogućila mu da nastavi izgradnju alijanse desničarskih i evroskeptičnih snaga širom kontinenta.

Orbanova Fides partija suočiće se sa raznolikom koalicijom koja čini Ujedinjenu opoziciju na čelu sa Peterom Markijem Zajom, konzervativnom gradonačelnikom Hodmezevašarhelja na jugu zemlje. Ankete predviđaju usku trku, sa Fidesom koji bi dobio oko 48 odsto podrške a 46% za Ujedinjenu opoziciju.

Slovenački parlamentarni i predsjednički izbori

Parlamentarni izbori održaće se u Sloveniji 24. aprila, a predsednički su zakazani za oktobar.

Janez Janša, blizak Orbanov saveznik, suočiće se sa izbornim izazovom na proljeće, prije nego što zemlja kasnije krene na izbore za novog predsednika. Trenutni predsednik Borut Pahor ne može se kandidovati za reizbor zbog ograničenja mandata.

“Politiko” podsjeća da je Janša ušao u treći mandat prošlog marta, u sred prvog talasa pandemije korona virusa, spajanjem alijanse od četiri partije nakon kolapsa prethodne vlade lijevog centra. Ali, njegova koalicija je ubrzo počela da se raspada odlaskom Partije penzionera (DeSUS) prošlog decembra, upirući na vladino upravljanje pandemijom i zabrinutosti zbog medijskih restrikcija i drugih problema koji se tiču vladavine zakona. Takve zabrinutosti takođe su otvorile pitanja o političkoj budućnosti premijera.

Janšin glavni rival je Tanja Fajon, liderka Socijal-demokrata (SD) i članica Evropskog parlamenta. SD prati Janštinu desničarsku populističku Slovenačku demokratsku partiju (SDS) u anketama, ali protivnici premijera se nadaju da će udruživanjem stranaka uspjeti da ga poraze.

Sjevernoirski parlamentarni izbori

Sedmi skupštinski izbori od osnivanja ove institucije 1998. održaće se 5. maja ili ranije. Očekuje se da će tada biti izabrano 90 članova Skupštine

Lider Demokratske unionističke partije (DUP) Džefri Donaldson je prjietio da će se povući iz koalicine vlade regiona što bi dovelo do ranih izbora zbog tekućeg spora između Britanije i EU oko post-Bregzit trgovinskih sporazuma u Sjevernoj Irskoj. Takozvani jprotokol cilja da održi integrite jedinstvenog tržišta EU nakon Bregzita, izbjegavajući politički osetljivu fizičku granicu između Sjeverne irske, dijela Ujedinjenog kraljevstva, i Republike Irske, članice EU.

Dablin je izrazio zabrinutost da bi predstojeće glasanje u Sjevernoj Irskoj moglo suštinski da postane referendum za protokol. Očekuje se da će irska nacionalistička partija Šin Fein dobro proći na skupštinskim izborima, te potencijalno zamijeniti DUP kao najveću stranku i time povećati zabrinutost među unionistima. Kako popularnost stranke raste južno od granice u Republici, neki analitičari ukazuju da izgledi za ujedinjenu Irsku što zagovara Šin Fein više ne deluju tako nategnuto.

Švedski opšti izbori

Opšti izbori održaće se 11. septembra kako bi se izabralo 249 članova Riksdaga. Oni će potom izabrati premijera Švedske. Prema zakonu, istog dana održaće se i regionalni i opštinski izbori. U Švedskoj su nacionalni, regionalni i lokalni izbori dio četverogodišnjeg ciklusa

Magdalena Anderson, prva žena na mjestu premijera zemlje, nada se da će povesti svoje Socijal-demokrate u pbjedu na izborima u septembru, ali velika prijetnja joj je desnica. Njen prethodnik Stefan Loven podneo je ostavku u novembru 2021, nadajući se da će postavljanjem novog lidera nekoliko mjeseci uoči glasanja da stvori priliku za nov početak za svoju partiju i razbije nedavnu blokadu u parlamentu.

Ali, Anderson je suočena sa nizom izazova, ističe “Politiko”, prenosi Blic.  Njeni glavni rivali su centralno-desna Umerena partija lidera Ulfa Kristersona te desničarska stranka Švedskih demokrata (SD) na čelu sa Džimijem Akesonom, koji su odlučni da je istisnu u korist Kristersona. Socijal-demokrate vode u anketama sa oko 30 odsto podrške, ali neki od njihovih tradicionalnih saveznika, poput Zelenih, su ispod cenzusa sa četiri odsto. Kristerson je ukazao da labava grupa koju predvodi – tri centralno-desne partije plus SD – treba samo jedno parlamentarno mjesto više nego što trenutno ima da preuzme vlast u septembru.