Između dva popisa Crnu Goru dnevno napuštale 22 osobe

Crna Gora se nalazi u demografskoj krizi. Iako država nema zvanične mehanizme za prikupljanje podataka o spoljašnjim migracijama, procjenjuje se da se između 2011. i 2023. godine iz zemlje iselilo oko 94.000 građana, odnosno prosječno su odlazile 22 osobe dnevno.

To je, pored ostalog, juče na skupštinskom odboru za zdravstvo, rad i socijalno staranje saopštio ministar socijalnog staranja, brige o porodici i demografije Damir Gutić. Održano je konsultativno saslušanje na temu – demografski trendovi i prirodni priraštaj u Crnoj Gori, te su predstavnici nadležnih institucija i poslanici polemisali o problemu prirodnog priraštaja, migracijama… Saglasili su se svi da ovo nije pitanje opozicije i vlasti, već svih aktera u društvu i da treba hitno da se izradi strategija i pokrene primjena određenih mjera. Čuli su se komentari da na odluku mladih ljudi da napušte državu ne utiče pitanje finansija, već više to što nemaju pristup pravdi, jednakim uslovima za napredak…

Zabrinjavajuće stanje

Sjednica je održana na inicijativu poslanika Borisa Mugoše koji je negodovao što nam je natalitet sve niži, da je sve manje mladih i da raste udio stare populacije preko 65 godina. Istakao je da je Crna Gora na pragu duboke demografske starosti i da je populacija koja ima više od 80 godina dvostruko brojnija nego prije dvije decenije.

“Prema proračunima nedostaje nam oko 30.000 mladih u odnosu na prethodni popis. To su alarmantni podaci”, rekao je on.

Obrazložio je da su nam ekonomske ad hok mjere potrebne, ali da odluka da li će neko da ostane u Crnoj Gori ne zavisi od toga, već od dostupnosti obrazovne, zdravstvene i socijalne zaštite. Mugoša je kazao da bilježimo diskriminaciju u mnogim oblastima, navodeći da mladi na sjeveru nemaju, na primjer, pristup mnogim uslugama. Pomenuo je da novca ima dovoljno da se raspodijeli kako treba, te je kritikovao što oni najsiromašniji primaju samo 90 eura materijalnog obezbjeđenja.

Povećaće materijalna davanja

Ministar Gutić je najavio da će inicirati uvećanje tih primanja kroz novi zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti. Naveo je da bi trebalo da se prepoznaju nove korisničke grupe, da trenutni iznosi nijesu dovoljni, te da treba da se razmotri njihovo povećanje. Ministar je kazao da će raditi na mjerama koje podstiču rađanje i sprečavaju iseljavanje mladih.

Ministar je saopštio da je stopa rađanja djece u padu, te je ocijenio da kao država ne obezbjeđujemo ni prostu reprodukciju stanovništva i da je zbog toga došlo do smanjivanja vrijednosti prirodnog priraštaja na nivou države.

“Iako smo kao država u posljednje dvije godine zabilježili pozitivan prirodni priraštaj, broj rođene djece opominje da nema razloga za optimizam. Prošle godine je zabilježen najmanji broj rođene djece otkad pratimo podatke vitalne statistike – svega 6.964 djece”, rekao je ministar.

Gutić je rekao da je najnepovoljnija situacija na sjeveru, te da su tokom prošle godine, osim Rožaja i Plava, sve opštine su male negativan prirodni priraštaj.

“Neke se suočavaju s tim problemom i duže od dvije decenije”, kazao je on.

Gordana Radojević, iz NVO Društvo statističara i demografa Crne Gore, prokomentarisala je da kao društvo treba da napustimo pretpostavku da su ekonomski podsticaji jedini koji u kratkom roku mogu povećati prirodni priraštaj. Navela je primjer da je u Pljevljima i Plužinama zarada mnogo iznad prosjeka na sjeveru, da je u Pljevljima i iznad nacionalnog prosjeka, ali da u tim opštinama postoji demografska kriza. Radojević je iznijela podatak da je od 2020. do 2023. godine zabilježen odliv stanovništva iz Crne Gore, duplo veći nego u period 2015-2019. godinu. Kazala je da sve to znači da, i kada je bio visok ekonomski rast, to nije bilo dovoljno da se zaštiti stanovništvo.

“Istraživanja pokazuju da se traži pravna sigurnost, jednake šanse za napredovanje”, navela je ona.

Ukinuti i sudovi

Ministar Gutić se tokom diskusije saglasio da je važan pristup pravdi, te je podsjetio na činjenicu da su u sjevernoj regiji ukinuti neki sudovi i da postoji opasnost da osnovni sudovi budu ukinuti. Ukazao je na važnost da se u državi obezbijedi jednak pristup institucijama kulture, sportskoj infrastrukturi…

“Žalosno je što danas pričamo i o nedostatku osnovne infrastrukture – puteva”, kazao je Gutić i dodao da se mora raditi na rješavanju svih pitanja da se stanje popravi.

On je podsjetio na podatak da, prema popisu, u državi živi 623.633 stanovnika, što je samo 0,6 odsto više nego 2011. godine.

Konstatovao je da se sjever suočava sa dramatičnom depopulacijom, da je u posljednjih 12 godina broj stanovnika opao za 14,2 procenata, odnosno da je 25.247 ljudi napustilo ovaj region. Istakao je da danas sjever čini samo 24,5 procenata stanovništva i da se sve više koncentrišu u glavnom gradu. Ministar je prokomentarisao da, s druge strane, na primorju imamo drugačiju situaciju, gdje se bilježi rast stanovnika za oko deset procenata. Naveo je da su primorski gradovi postali prenatrpani.

Gutić je podsjetio da je u sjevernom regionu 1961. godine živjela skoro polovina stanovnika Crne Gore, a da danas živi svega četvrtina.

Ministar je iznio podatak i da projekcije do 2030. godine ukazuju da će se nastaviti ovaj trend na sjeveru, pa se očekuje da će na sto mladih dolaziti čak 140 starih, što dodatno pokazuje da je potrebno hitno donijeti strateške demografske politike.

Prema podacima UN, za 30 godina Crna Gora imaće 518.000 stanovnika, a 2100. biće 330.000 stanovnika.

Ministar regionalno-investicionog razvoja i saradnje sa nevladinim organizacijama Ernad Suljević je na sjednici rekao da treba svi da udružimo snage kako bismo riješili probleme, bez obzira ko dolazi iz koje partije. Istakao je da sjever zaostaje u svim segmentima i da treba da se ulaže u zapošljavanje, da se unaprijedi infrastruktura, smanji stopa rizika od siromaštva…

Ministar sporta i mladih Dragoslav Šćekić rekao je da treba u svakom dijelu Crne Gore da se stvore kvalitetni uslovi za život, da se kasni u tome, te da treba u ovu priču da se uključi i stručna javnost – akademici CANU i Ekonomski fakultet od kojih bi se dobili stručni i vizionarski prijedlozi.

Ognjen Delić iz Ministarstva zdravlja je kazao da država ima dobru mrežu primarne zaštite i bolničkih ustanova, da se godišnje rodi oko sedam hiljada beba, te da postoji i državni centar za medicinski potpomognutu oplodnju za koji se izdvaja 1.400.000 eura godišnje. Rekao je da je prošle godine ovu uslugu koristilo 716 žena.

Odbor će naknadno sačiniti izvještaj s ocjenama i stavovima o ovoj temi.

Najviše je žena koje su rodile dvoje djece

Milena Vukotić iz Uprave za statistiku kazala je da, kada je riječ o procentu rađanja, prema posljednjem popisu, najveći je procenat žena koje su rodile dvoje djece – 41 posto, četvoro – devet procenata, a petoro i više – samo pet procenata.

Rožaje je opština sa najmlađim stanovništvom, a Plužine ima najstarije.

Vukotić je istakla da je zabrinjavajuća činjenica što se devet opština nalazi u stadijumu najdublje demografske starosti, gdje je prosječna starost veća od 43 godine, a 2011. godine imali smo samo jednu opštinu u ovom stadijumu.

Statistika pokazuje da je u Crnoj Gori, istorijski posmatrano, od 1961. do 2024. pozitivan prirodni priraštaj koji je u stalnom padu. Prošle godine je zabilježeno da je u 16 od 25 opština bio negativan prirodni priraštaj. Najveći je u Pljevljima – 219 stanovnika, na Cetinju – 78, a najmanji u Gusinju – četiri.

Vukotić je ukazala na podatak, kada je riječ o unutrašnjim migracijama, da je 14 opština od 25 imalo negativan migracioni saldo, dok je 2014. manje opština imalo negativni migracioni saldo – 18.

Pobjeda