KO JE NOVI EVROPSKI LIDER? Nakon odlaska Merkel, Angeline cipele će popunjavati “sitna riba”
Sa odlaskom sa političke scene de fakto lidera Evropske unije Angele Merkel, blok je uplovio u opasni period olujnih voda bez kapetana.
Njemačka kancelarija koja poslije 15 godina neće tražiti novi mandat na izborima u septembru, već je na izlazu. Godinu dana pošto je obezbijedila dogovor o oporavku EU vrijedan 750 milijardi evra, autoritet njemačke kancelarke počeo je da se smanjuje što se jasno vidjelo na samitu Evropskog savjeta krajem prošlog mjeseca kada nije uspjela da ubijedi druge lidere Unije da organizuju samit sa ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom.
Njen odlazak će ostaviti veliku prazninu koju je potrebno popuniti. Problem je što u Evropi ne postoji nijedan političar njene vještine, iskustva i sposobnosti, što znači, ocjenjuje komentator briselskog Politika, da unija 27 zemalja može da uleti u rizik paralize i razjedinjenosti.
U EU institucijama, predsjedavajućeg Evropskog savjeta Šarla Mišela smatraju borcem perolake kategorije bez intelektualne dubine i diplomatske vještine kolege iz Belgije, Hermana van Rompeja. A pokušaji predsjednice Evropske komisije Ursule fon der Lajne i visokog predstavnika Žozepa Borelja da postanu geopolitički igrači naišli su na ponižavajuć tretman u Rusiji, odbijanje u Turskoj, ignorisanje u Kini i zasjenio ih je povratak Amerike na čeku sa Džoom Bajdenom, navodi urednik Politika, Pol Tejlor.
Fon der Lajen se isto tako pokazala nesposobnom da ubijedi vlade da daju Briselu više ovlašćenja kada je riječ o javnom zdravlju, uprkos kolektivnoj borbi protiv kovida 19.
U nekom drugom vremenu, britanski premijer bi možda mogao da zamijeni Merkelovu. Bregzit je međutim to promijenio. Sa jedne strane olakšao je EU donošenje nekih odluka, poput saradnje na polju odbrane ili javnog duga, ali joj je i uskratio jednu od tri sile sa dovoljno vojne moći, diplomatskog domašaja i poznavanja ekonomije.
To znači da će Merkeline cipele popunjavati sitna riba.
Što nije stvar bez presedana. Dugogodišnji članovi Evropskog savjeta često imaju uticaj koji se prostire van granica njihove zemlje – Žan–Klod Junker na primjer, kada je bio premijer Luksemburga ili Berti Ahern kada je bio na čelu irske vlade.
Ali, kada Merkel ode, dva najdugovječnija EU lidera biće Holanđanin Mark Rute i mađarski premijer Viktor Orban. A nijedan od njih dvojice, ocjenjuje Politiko, nije dobar izbor.
Rute je premijer zaglavljen u beskonačnim koalicionim pregovorima i previše je bez dlake na jeziku da bi imao dovoljnu podršku javnosti. Zbog situacije na domaćem terenu, često mora da reaguje kao mnogo veći euroskeptik nego što jeste. Orban je u većem dijelu EU parija, zbog svojih stavova i ponašanja, kršenja ljudskih sloboda i vladavine zakona i njegove ideologije “iliberalne demokratije”.
Uz to, nijedan od njih dvojice nije član najveće i tradicionalno najmoćnije mašine u EU politici: Evropske narodne partije EPP desnog centra. Nije ni Makron, što mu se vodi kao još jedan minus.
Mnogi analitičari objašnjavaju dominantnost Merkelove činjenicom da je Njemačka “rizničar” Evrope. To je sasvim sigurno doprinijelo tome da Merkel postane “kraljica samita”, ali je njen uticaj u EPP bio i rezultat njene sposobnosti da podvrgne druge svojoj volji i izdejstvuje kompromise na okupljanjima takozvane “crne internacionale”, susreta EPP partijskih lidera prije samog samita.
Ako njen očekivani nasljednik, proevropski demohrišćanin Armin Lašet pobijedi u septembru, biće mu potrebni mjeseci da oformi koaliciju i utvrdi svoj autoritet kod kuće. Kao i kod njegovih prethodnika, i Lašetovi prioriteti biće fokusirani na Njemačku, bar u prvih nekoliko godina, i moguće je da će naići na otpor po pitanju EU od konzervativnog desnog krila.
Bilo bi pogrešno zanemariti kao kandidata, italijanskog premijera Marija Dragija koji uživa univerzalno poštovanje zbog načina na koji je vodio Evropsku centralnu banku tokom krize evrozone i čija je ambicija da opusti privremeno suspendovani pakt stabilnosti EU.
Kao ECB predsjednik, Dragi je prisustvovao samitima EU od 2011. Lideri vlada evrozone znaju koliko mu duguju na tome što je očuvao stabilnost evra i povratio povjerenje u tržište na vrhuncu ekonomske krize.
Dragi, međutim, ima tri hendikepa: vodi nestabilnu, teško zaduženu zemlju gdje se lideri mijenjaju kao na vrtešci; nema svoju stranku; ističe mu vrijeme na mjestu premijera, mandat mu se, ako ne bude prevrata, završava 2023. godine.
Makron će, bez sumnje, pokušati da se predstavi kao zvijezda vodilja u kampanji vakcinacije i za to će iskoristiti rotirajuće predsjedavanje EU u prvoj polovini 2022. godine.
Pariz priprema ambiciozni plan izgradnje strateške autonomije Evrope, regulisanja trgovine i investicija, reforme manjkavih imigracionih zakona i sistema za azilante i završetak Konvencije o budućnosti Evrope.
To sve neće biti lako sa izborima koji ih čekaju. Kampanje za predsjedničke i parlamentarne izbore uticaće na “predsjednikovanje” Francuske EU u prva tri mjeseca godine, čime će se Makronu smanjiti šanse da se probije na vrh naročito jer će ga njegova potreba za brzim pobjedama u tom periodu učiniti zavisnim od EU kolega.
Čak i ako bude ponovo izabran, a najvjerovatnije hoće, Makronov položaj će biti oslabljen činjenicom što će morati da vlada u kohabitaciji sa opozicionim konzervativcima. Jedino ako uspije da formira snažno partnerstvo sa Lašetom (pod uslovom da on bude izabran za kancelara), onda bi obnovljeni francusko-njemački tandem mogao ponovo da vodi EU i to 2023. godine.
To je poprilično dug period čekanja i onda će ostati samo godina dana prije kraja političkog ciklusa u EU, sa izborima za Evropski parlament i Komisiju 2024. godine. Zbog toga, zaključuje Politiko, nikoga ne treba da iznenadi ako Evropa bude konj bez jahača još neko duže vrijeme.
