Dijagnoza poremećaja ličnosti ne može se dati djeci

Psiholozi i psihijatri djeci sa sumnjom na poremećaj ličnosti, a koja nijesu napunila 18. godina, ne uspostavljaju dijagnozu već su podvrgnuta praćenjima dječjeg i adolescentskog psihijatra i psihologa. Klinička psihološkinja i psihoterapeutkinja Jelena Pejović za Portal RTCG objašnjava da je period strukturisanja i razvoja ličnosti promjenljiv, te da je teško odrediti šta je poremećaj, a šta adolescentska kriza, pa kako bi se izbjeglo etiketiranje propisano je da se definitivne dijagnoze mogu dati punoljetnim osobama.

Pejović pojašnjava da se poremećaji ličnosti najkraće definišu kao karakteristični (odstupajući) obrasci mišljenja, osjećanja, ponašanja i odnosa sa drugima. Javljaju se još u ranoj adolescenciji, nefleksibilni su, moguće ih je uočiti u širokom obimu različitih situacija i dovode do značajnog oštećenja socijalnog i radnog funkcionisanja.

“Odstupajuće obrasce imamo u kogniciji (shvatanje svijeta i sebe), emocionalnom reagovanju (neadekvatne i/ili pretjerane emocije na situacije), socijalnim odnosima (odnos prema okolini) i kontroli impulsa (nizak prag tolerancije)”, kazala je Pejović.

Zbog čega se ne može uspostaviti dijagnoza za poremećaj ličnosti osobama do 18. godine?

– Period strukturisanja i razvoja ličnosti je promjenjiv, pa samim tim teško je odrediti šta je poremećaj, a šta adolscentska kriza.

Kako bi se izbjeglo etiketiranje onda je propisano da se definitivne dijagnoze mogu postaviti tek poslije 18. godine.

Kako se onda liječe djeca kod kojih je primjetan psihički poremećaj?

– Nestavljanje definitivne dijagnoze ne znači nepraćenje i odsustvo rada sa djecom i porodicom.

Djeca sa sumnjom na poremećaje ličnosti podvrgnuta su praćenjima od strane dječjeg i adolescentskog psihijatra i psihologa i terapijama izbora (medikamentozna i psihoterapija).

Važno je naglasiti da poremećaj ličnosti nekada je teško uočiti, jer se porodica navikne da je dijete drugačije i čeka da faza prođe ili se samo dijete navikne da ispunjava (javno) očekivanja roditelja i okoline. Kod ove djece intelekt nije oštećen i jako često su vrlo manipulativna.

Koji su najčešći uzroci poremećaja ličnosti kod mladih?

– Uzroci poremećaja ličnosti se ne razlikuju ni po čemu od bilo kojih drugih poremećaja mentalnog zdravlja. A to su moguće genetske predispozicije, trauma, stres, okolina, nasilje, zlostavljanje…

Poremećaji se javljaju kada situacije prevazilaze kapacitete individue. Ipak moramo odreagovati i tada se javljaju neadekvatna reagovanja na situacije, formiraju određenja uvjerenja i na osnovu njih kasnije donose odluke.

Koje vrste poremećaja ličnosti postoje?

– Specifični poremećaji ličnosti, po važećoj klasifikaciji mentalnih poremećaja (DSM-4), su: shizoidni, paranoidni, disocijativni, antisocijalni, emocionalno nestabilni (impulsivni ili granični tip), histrionični, opsesivno- kompulsivni, narcisoidni, organski, izbjegavajući i zavisni.

Kolika pažnja je usmjerena na mentalno zdravlje djece u vaspitno-obrazovnim ustanovama – vrtiću, osnovnim i srednjim školama?

– Nedovoljno, jer u brzini da se stigne sve iz predmeta, preskače se ono najvažnije mentalna higijena.

Ako uzmemo da je odnos sa vršnjacima i najizazovniji i pun mogućih izvora nasilja, ustanove bi trebalo da imaju i timove i predmete posvećenje samo razvoju socijalnih vještina i prevazilaženju kriza u razvoju.

Koliko su roditelji otvoreni da priznaju da im dijete ima neki psihički problem i obrate se za pomoć?

– Sve zavisi o čemu se radi i koliko mogu sami da se uvjere. Lakše priznaju ono što je vidljivo (poremećaji ishrane, agresija, samopovređivanje), dok za poremećaje ličnosti više traže izvor u okolini i opravdavaju ponašanja.

Da li je u posljednjih nekoliko godina povećan broj mentalnih poremećaja kod djece i adolescenata?

– Nikada ne znate je li povećano ili se samo više uočavaju. Ali svakako broj djece sa poremećajima raste, a specifični poremaćaji (ishrane, ličnosti, traumatski) su u porastu u zadnjih par godina.