NARODNI OBIČAJI I VJEROVANJA ZA VASKRS: Djecu dotaći crvenim jajetom kako bi bila zdrava i rumena

Vaskrs je najveći hrišćanski praznik, dan Hristovog vaskrsnuća. Toga dana je Isus Hristos vaskrsao iz mrtvih, pobedio smrt i svim ljudima, od Adama i Eve do posljednjeg čovjeka na zemlji, darivao vječni život. Vaskrs je pokretni praznik, koji najranije može biti 4. aprila, a najkasnije 8. maja, računato po novom, gregorijanskom kalendaru.

Vaskršnji post traje šest nedjelja, pa svako ko je najmanje pet dana postio na vodi, može se pričestiti. Veliki petak, Velika subota i Vaskrs, koji je uvijek u nedjelju, najznačajniji su dani u crkvenom kalendaru. Običaj je da i oni koji rijetko odlaze u crkve u te dane odu u hram i pomole se za duše svojih predaka i zdravlje svojih potomaka

Na Veliki petak obilježava se uspomena na Hristovo raspeće. Običaj je da se u hramovima iznosi plaštanica, koju vernici celivaju sve do Vaskrsa. Poželjno je jesti samo hljeb i piti vodu. Takođe, Veliki petak je najtužniji dan u hrišćanstvu, te postoji pravilo da se izbjegavaju muzika i veselja.

Dan kasnije, u Veliku subotu, tj. strašnu subotu, kako se još naziva, završavaju se svi preostali kućni poslovi kako bi sve bilo spremno za doček vaskrsenja. Ovo su dani tugovanja, čak ni crkvena zvona ne zvone sve do nedelje.

Farbanje vaskršnjih jaja jedan je od najljepših i najradosnijih srpskih običaja. Prvo obojeno jaje ostavlja se na stranu do idućeg Vaskrsa i zove se čuvarkuća. Simbolika farbanja jaja nalazi se u događaju kada je Sveta Marija Magdalena Mironosica putovala u Rim da pripoveda jevanđele i posetila cara Tiberija. Tada mu je, u znak pažnje, predala crveno jaje i pozdravila ga riječima: “Hristos vaskrse!” Crvena boja simboliše nevino prolivenu krv na Golgoti, ali je crvena boja istovremeno i boja vaskrsenja. Jer vaskrsenja nema bez stradanja i smrti.

U nekim krajevima Srbije deci trljaju obraze prvim jajetom da budu rumena i zdrava. Na Kosovu su ovo jaje nazvali strašnik, jer se upotrebljavalo kao lijek protiv straha. Kada se sledećeg Vaskrsa ofarba novo crveno jaje, stara čuvarkuća se pusti niz reku da voda odnese zlo, bolest, svu nesreću koju je to crveno jaje godinu dana umjesto ukućana prihvatalo. Ako rijeke nema u blizini, jaje se baca što dalje od kuće, a u nekim krajevima se spali.

Kada svane dan vaskrsenja Hristova, sa svih tornjeva pravoslavnih hramova zvone zvona. Posle vaskršnje službe, narod se međusobno pozdravlja riječima: “Hristos vaskrse!” i “Vaistinu vaskrse!”. Taj pozdrav traje sve do Spasovdana.

Domaćin prvi uzima jaje, a za njim ukućani. Tad nastane takmičenje čije je jaje najjače. Na Vaskrs se prvo jede kuvano vaskršnje jaje, a onda ostalo jelo. Toga dana, ako gost dođe, prvo se dariva farbanim jajetom, pa se onda poslužuje ostalim ponudama.

Prvi ponedjeljak posle Vaskrsa zove se Pobusani ponedeljak. Tog dana, po narodnom vjerovanju i običaju, treba pobusati grobove umrlih srodnika busenjem sa zelenom travom. Tog dana se iznose farbana vaskršnja jaja na grob i dele se potom sirotinji. Dakle, Pobusani ponedjeljak je dan posvećen mrtvima.

Običaji
Obući se najljepše
– Za Vaskrs valja ustati rano ujutru, a ne otići na spavanje prije ponoći. Ukoliko bi se otišlo na spavanje prije ponoći, to bi značilo da će do narednog Vaskrsa osoba da bude pospana i nesklona poslu
– Prvo se valja omrsiti vaskršnjim jajetom
– Ujutro se treba umiti vodom u kojoj su preko noći odstajali drenak, zdravac, bosiljak i crveno jaje, to obezbjeđuje dobro zdravlje
– Djecu valja protrljati crvenim jajetom po obrazima da budu zdrava i rumena
– U nekim krajevima Srbije vaskršnje jaje treba zakopati u mravinjak, jer se veruje da to donosi sreću i napredak u domaćinstvu
– Čuvarkuća se čuva i da bi se, ako počne grad, iznela pred kuću. Ona, veruje se, zaustavlja ovu elementarnu nepogodu
– Ljuske ofarbanih jaja treba dobro smrviti da vještice u njima ne bi mogle da se prevoze preko vode
– Za ovaj dan svaki ukućanin treba da dobije nešto novo od odjeće i obuće. Za odlazak u crkvu i svečani ručak oblači se najljepša odjeća
– Vjeruje se da su u sedmici od Vaskrsa do Tomine nedelje vrata raja otvorena i da duše svih koji u tim danima umru idu pravo u raj

 

Isus Hristos
Vaskrsnuće trećeg dana od raspeća

Vaskrs je najveći hrišćanski praznik kojim se proslavlja Isusov povratak u život – vaskrsenje. Prema verovanju, Isus Hristos je razapet na krst po naređenju Pontija Pilata, prokuratora rimske provincije Judeje. Hrista su mučili, bičevali i pljuvali, a on im je odgovorio: “Oče, oprosti im jer ne znaju šta rade.” Stavili su mu trnov vijenac na glavu, a na pleća teški krst i poveli putem koji i danas nosi ime Ulica bola. Na brdu Golgota Hristos je razapet. Vjeruje se da se tada pojavio rimski legionar Longin i kopljem probio rebro Isusa Hrista na krstu da bi što pre iskrvario i ispustio dušu, da se manje muči. Trećeg dana od raspeća Hristos je vaskrsao.

Kurir.rs