“Njujork tajms”: Poraz Ursule fon der Lajen pred sudom je pobjeda za transparentnost i odgovornost u EU

“Ova odluka predstavlja pobjedu za transparentnost i odgovornost u Evropskoj uniji i šalje snažnu poruku da efemerne komunikacije nisu izvan domašaja javnog nadzora”, rekla je portparolka “Njujork tajmsa” Nikol Tejlor, nakon što je sud poništio odluku Evropske komisije o nedavanju uvida u tekstualne poruke.

Evropska komisija, izvršno tijelo Evropske unije, insistira na tome da tekstualne poruke i druge “efemerne” elektronske komunikacije nisu pod obavezno dokumenti od interesa koje treba čuvati i objelodanjivati javnosti.

Kako se navodi u odluci Generalnog suda u Luksemburgu, advokati uglednog američkog lista “uspjeli su da pobiju pretpostavku nepostojanja i neposjedovanja zahtijevanih dokumenata”.

Sud je napisao da Evropska komisija “ne može tek samo da konstatuje da ona ne posjeduje zahtijevane dokumente, već mora da pruži kredibilna objašnjenja koja bi javnosti i sudu omogućila shvatanje zašto ta dokumenta ne mogu da budu pronađena”.

Komisija nije uspjela da “na uvjerljiv način” objasni zašto razmijenjivane tekstualne poruke ne sadrže važnu informaciju.

Takođe se navodi da Komisija “nije dovoljno razjasnila da li su zatražene tekstualne poruke obrisane, a ako jesu, da li je do brisanja došlo namjerno ili automatski ili je mobilni telefon predsjednice (Evropske komisije) u međuvremenu zamijenjen”.

Evropska komisija je saopštila da će proučiti presudu suda u Luksemburgu i odlučiti o “daljim koracima”, što bi moglo značiti – obraćanje Evropskom sudu pravde kao najvišem sudu Evropske unije.

Nije poznato da li tekstualne poruke i dalje postoje, a ako postoje – ko može da im pristupi.

Fon der Lajen je imala nadležnost da odluči da li te poruke predstavljaju dokumenta od vrijednosti.

Borci za transparentnost tvrdi da sve moćnija Evropska komisija mora za sobom ostavljati papirne tragove svih svojih poslova i da mora ta dokumenta da objavi na zahtjev.

Šari Hinds, zvaničnik za politička pitanja antikorupcijske organizacije Transparensi internešnal ocijenio je da odluka Generalnog suda “mora da posluži Komisiji kao katalizator da konačno promijeni svoj restriktivni stav prema slobodi informisanja”.

Profesor prava na Univerzitetu Helsinki Paivi Leino-Sandberg, koji vodi spor sa Evropskom komisijom pred istim sudom zbog njenih internih pravila o čuvanju dokumentacije, današnju vijest je opisao kao “ogromnu pobjedu za transparentnost”.

“Komisija je (ovom odlukom) tako sveobuhvatno izgubila i to na svakom mogućem terenu, da se mogućnost njenog preinačavanja pred Evropskim sudom pravde ne doima ni najmanje vjerovatnim”, ocijenio je Leino-Sandberg.

“Njujork tajms” je tvrdio da su tekstualne poruke razmjenjivane između Fon der Lajen i šefa Fajzera Alberta Burle u vrijeme dok je kovid-19 harao zemljama Evropske unije, koja je bila u poteškoćama da nabavi na milijarde doza vakcina.

Fon der Lajen je bila pod budnim okom javnosti, naročito nakon poteškoća kompanije AstraZeneka da isporuči Uniji naručene doze.

U žestokom međunarodnom nadmetanju oko pristupa antikovid vakcinama, Fon der Lajen bila je hvaljena zbog rukovodeće uloge u borbi sa pandemijom, ali se našla i na udaru žestokih kritika zbog tajnovitosti pregovora vođenih sa ciljem da se sakupi 2,7 milijardi dolara kako bi se naručilo više od milijardu doza.

Istovremeno, dok su cirkulisale vijesti da je ona direktno razmjenjivala poruke sa šefom Fajzera, Fon der Lajen je javno hvalila tu kompaniju da je “pouzdan partner”.

Fon der Lajen je prošlog juna drugi put postala predsjednica Komisije, i mandat će joj trajati pet godina. Kritičari kažu da ova bivša njemačka ministarka odbrane, stara 66 godina, ne voli da se njene odluke dovode u pitanje i da je centralisala moć u sjedištu Komisije u Briselu, gdje ona živi kad nije u Njemačkoj.

“Jednostavno nije tačno da predsjednica Komisije ne koristi tekstualne poruke da vodi politiku”, rekao je vodeći antikorupcijski nastrojen poslanik u Evropskom parlamentu, Danijel Frojnd iz njemačke Partije Zelenih i dodao: “Ova odluka je jasan poraz Ursule fon der Lajen i njom se jasno odbacuje njena praksa skrivanja njenih tekstualnih poruka”.