Predimenzionisana naselja i preskupi stanovi – Crna Gora gradi protivno principima humanog stanovanja

U velikoj mjeri narušeni principi održivog i humanog urbanog razvoja stambenih naselja, nisu dosljedno primjenjivani standardi u arhitekturi i izgradnji objekata, što negativno utiče na kvalitet života, navedeno je u Planu.

U dokumentu se ističe da je uloga države da stvori stabilno tržište koje će omogućiti domaćinstvima da obezbijede stan u skladu sa prihodima

Cijene stanova u Crnoj Gori su previsoke i nisu dostupne većini stanovništva, zbog čega država i lokalne samouprave moraju da pokrenu programe koji bi “omogućili domaćinstvima da obezbijede stan u skladu sa prihodima”. Nova naselja stambenih zgrada su često predimenzionisana, planirana i izgrađena suprotno standardima urbanog razvoja i međunarodno prihvaćenim uslovima humanog stanovanja, zbog čega je potrebna promjena u planiranju stambenih naselja i urbana sanacija postojećih.

To je navedeno u ocjenama stanja i smjernicama za oblast stanovanja novog Prostornog plana Crne Gore do 2040.

“Preduzeti mjere stambene politike u pravcu povećanja socijalne, ekonomske i ekološke održivosti, definisati finansijske mehanizme za ostvarivanje javnog interesa u stambenom sektoru i izvršiti usaglašavanje sa EU propisima, posebno u dijelu ekološki održivih rješenja, energetski efikasnih objekata i stvaranja humanijih uslova stanovanja”, navedeno je u Planu.

Standardi trebalo da budu u primjeni od 2016.

U dijelu aktuelni problemi u planiranju i izgradnji novih stambenih naselja navedeno je da proteklih godina nivo i dostignuti standardi u urbanom razvoju nisu na zadovoljavajućem nivou, posebno kad se imaju u vidu humani ciljevi Nove urbane Agende i zaključci Konferencije UN Habitat III, koji se odnose na urbani razvoj i stanovanje.

Nova urbana agenda i Habitat III usvojeni su još 2016. godine i predviđaju razvoj gradova po principima održivog razvoja i zdravih uslova stanovanja, sa dovoljno zelenila, parkinga, igrališta, komunalne infrastrukture i drugih društvenih i javnih potreba. Međutim, u planu navode da se u Crnoj Gori proteklih godina grade nezdrava i nehumana naselja gusto zbijenih stambenih zgrada, bez dovoljno zelenila, društvenih sadržaja, parkinga, nedovoljne komunalne infrastrukture,…

“Izražena je prevelika koncentracija objekata u urbanim područjima, posebno objekata stanovanja. Preizgrađenost pojedinih urbanih zona proističe iz predimenzionisanih planskih okvira i nedovoljno provjerenih urbanističkih kriterijuma. To je dovelo do formiranja gradskih zona u kojima se ne može obezbijediti adekvatno saobraćajno i komunalno opremanje, potrebni javni prostori sa određenim društvenim sadržajima, parking prostori, odgovarajuće zelene površine i dr. U Primorskom regionu, uz izražen seizmički rizik, to predstavlja ozbiljan razvojni problem”, navedeno je u Prostornom planu.

Narušeni principi humanog urbanog razvoja

Zbog toga predlažu da se u budućim prostorno-urbanističkim planovima nižeg reda planeri pridržavaju ovih smjernica, ali i da je “neophoda urbana sanacija i planiranje razvoja grada u skladu sa principima humanog i kvalitetnog urbanog razvoja”.

“U prethodnom periodu su u velikoj mjeri narušeni principi održivog i humanog urbanog razvoja, kako kroz predimenzionisane parametre izgradnje u pojedinim zonama, tako i kroz nekontrolisano širenje građevinskih područja. Nije dosljedno primjenjivana urbana i graditeljska prepoznatljivost. Posebno se ističe nedosljedno primjenjivanje standarda u arhitekturi i izgradnji objekata, što negativno utiče na vizuelni doživljaj prostora, kvalitet života i kvalitet životne sredine i zato je ocijenjeno kao ograničenje u prethodnom razvoju. Posebno se ističe nedostatak ili nizak nivo opremljenosti javnih prostora, kao i zelenih prostora u gradovima, neadekvatna komunalna opremljenost i nedovoljno organizovana saobraćajna infrastruktura u urbanim naseljima”, navedeno je u Planu.

Uređenje prostora, kako je navedeno, ubuduće mora da se zasniva na načelima kvalitetnog i humanog razvoja naselja i zelene infrastrukture.

Kao glavna vizija razvoja za oblast planiranja prostora navedena je kontrola i unapređenje urbanog razvoja u cilju dostizanja kvalitetnih urbanih i javnih funkcija u skladu sa humanim principima i prihvaćenim evropskim standardima.

Neophodna i urbana sanacija

U smjernicama za arhitekturu, navedeno je da je neophodno “obrazovanje i informisanje javnosti o značaju humanog urbanog i ruralnog razvoja, humanog stanovanja i odnosa prema javnom dobru i njegovom čuvanju i unapređenju, kao povećanju vrijednosti u korist cjelokupne zajednice i svakog pojedinca”.

Među smjernicama za prostor glavnog grada istaknuto je da je “neophodna urbana sanacija i planiranje razvoja grada u skladu sa principima humanog i kvalitetnog urbanog razvoja”.

Navedeno je i da stanje stambenog fonda nije na zadovoljavajućem nivou, kao i da je u toku izrada Strategije stambene politike za period do 2030. godine, kojom će se definisati novi model rješavanja potreba stanovanja svih kategorija stanovništva.

Uzakuje se i da je prema podacima sa popisa mnogo više stambenih jedinica nego domaćinstava, kao i da je na nivou Crne Gore nastanjeno svega oko 60 odsto stanova.

“U odnosu na postojeće stanje u ovoj oblasti potrebno je unapređenje stambenog sektora u smislu povećanja socijalne, ekonomske i ekološke održivosti, kao i obezbjeđivanje finansijskih mehanizama za puno ostvarivanje javnog interesa. Analiza stanja ukazuje na potrebu racionalnog vođenja stambene politike u narednom periodu i racionalnog planiranja stambenih zona. To zahtijeva definisanje finansijskih mehanizama, jačanje institucionalnog okvira za regulisanje stambenog razvoja, unapređenje stambenog tržišta, jačanje uloge države u kontroli izgradnje stanova i obezbjeđivanju stanova po prihvatljivim uslovima, promovisanje ekološki održivih rješenja u stanogradnji i stvaranje humanih uslova stanovanja. Posebni ciljevi i zadaci su rješavanje problema u domenu socijalnog stanovanja, rješavanja nelegalnih objekata i obezbjeđivanje energetski efikasnih stambenih objekata”, navedeno je u Prostornom planu.

Stan je osnovno ljudsko pravo, ne može biti prepušten tržištu

U planu se ističe da je pravo na stan osnovno ljudsko pravo, kao i osnovna egzistencijalna potreba stanovništva, i da ne može biti prepuštena tržištu.

“Nivo razvijenosti u oblasti stanovanja, kao jedne od osnovnih egzistencijalnih potreba stanovništva, je u skladu sa nivoom društveno ekonomske razvijenosti države, a kvalitet stanovanja i pristupačnost stambenog fonda su indikatori životnog standarda društva. Jedan od preduslova dobrog vođenja stambene politike je prepoznavanje prava na stan kao osnovnog ljudskog prava, što je deklarisano u međunarodnim sporazumima, konvencijama i direktivama”, navedeno je u Planu.

Ukazuje se i da je uloga države “da stvori stabilno tržište koje će omogućiti domaćinstvima da obezbijede stan u skladu sa prihodima”.

“Na tržištu se ne uspijevaju osigurati adekvatni i pristupačni stanovi za sve građane, posebno za socijalne kategorije stanovništva, pa je neophodno uspostaviti dugoročnu politiku u ovoj oblasti i definisati prihvatljive modele koji će unaprijediti stanje u oblasti stanovanja”, navedeno je u dokumentu.

Ističe se da je izražen “problem rješavanja stambenih pitanja građana, posebno po realnim ili povoljnim uslovima”.

U kontekstu pristupanja EU, kako je navedeno, Crna Gora traba da primjenjuje najbolje prakse u oblasti stanovanja.

“Vizija stambene politike za planski period je izgradnja društva u kome nema beskućnika i gdje su svi stanovnici zaštićeni od gubitka doma i siromaštva, gdje su stanovi dostupni, pristupačni i energetski efikasni, uz nizak karbonski otisak, gdje se posebna pažnja posvećuje potrebama ranjivih grupa stanovništva i njihovoj integraciji”, navedeno je u Planu.

Zbog toga se predlaže više mjera: podsticanje izgradnje pristupačnog stanovanja i uvođenje subvencija za rješavanje stambenog pitanja; uspostavljanje registra podstanara i podsticanje rentalne politike u privatnom sektoru – obezbjeđivanje dovoljnog broja stanova u javnom sektoru za zakup; uspostavljanje sistema stabilnog finansiranja izgradnje objekata socijalnog stanovanja; povećanje stambenog fonda u državnom i opštinskom vlasništvu koji bi se ustupali pod povoljnim uslovima; stvaranje novih modela stanovanja u vlasništvu države,..

Vijesti