SAZNAJTE: Zašto su Njemci oduševljeni Titom?

Prije nekoliko dana poveći prilog knjizi posvetila je njemačka javna radio stanica Dojčfunk, a i inače, još od maja, skoro da nije bilo iole uticajnijeg njemačkog lista koji knjigu nije obradio; od Tagesšpigla do FAZ-a. Jednu Titovu fotografiju iz partizana 1942. Velt je u članku o ovoj knjizi potpisao s “kulerski vođa partizana”.

Tagesšpigl je otišao dotle da je Tita uporedio s prvim gradonačelnikom Zapadnog Berlina, socijalistom Ernstom Rojterom, bivšim komunistom koji je, uoči nagle smrti 1953., takođe pao u nemilost Josifa Visarionoviča Staljina zbog prozapadnog zaokreta, iako je i on, kao i Broz, u nekom trenutku bio blizak Staljinu. Velt u svom članku, na osnovu Pirjevčeve knjige, odgovara na pitanje iz naslova “Kako to da je jedan diktator bio tako omiljen?”.

Pirjevec je knjigu napisao kao krunu istorijskih istraživanja kroz 30 godina. Njemački su je mediji opisali kao “živi portret fascinantne i često kontradiktorne osobnosti jednog od najznačajnijih svjetskih državnika 20. vijeka”.

Iako je i njegova porodica odmah nakon Drugog svjetskog rata bježala iz Slovenije na slobodnu teritoriju Trsta, Pirjevec je Tita opisao kao čovjeka “koji je iz razjedinjene komunističke partije u Kraljevini Jugoslaviji uspio izgraditi partizansku vojsku kojom je porazio Hitlerove i Musolinijeve trupe”. Opisao ga je kao oslobodioca Jugoslavije i utemeljitelja Pokreta nesvrstanih, istovremeno kao onoga koji je Staljinu rekao “istorijsko ne”, ali i kao diktatora koji je nemilosrdno progonio svoje protivnike, da bi na kraju, ne ostavivši nakon svoje smrti nasljednika, ostavio svojevrsni politički vakuum koji je doveo do brutalnog raspada zemlje koju je vodio.

Knjiga obiluje anegdotama koje su u državama na prostoru bivše Jugoslavije više ili manje poznate, ali su njemačkoj publici, sudeći prema člancima o knjizi, sasvim nove i fascinantne. Na primjer, da su nakon Staljinove smrti na noćnom radnom stolu sovjetskog vođe pronašli Titovo pismo: “Prestani slati na mene sve te atentatore. Do sada smo ih uhvatili već pet, jednog s bombom, jednog drugog s oružjem. Ako s tim ne prestaneš, biću  prisiljen poslati u Moskvu jednog mog, a drugog neću morati slati”, bila je Titova poruka Staljinu. Pirjevec čak ostavlja otvorenim da je Staljin pretrpio moždani udar nakon te poruke.

On opisuje i koliko je Josip Broz tokom rata vodio računa o Staljinovom mišljenju. Na primjer, kad su u partizanima 1943. raspravljali hoće li mu dodijeliti čin maršala, koji se do tada koristio samo u Crvenoj armiji, Tito je pitao: “Nije li to malo previše? Što će na to reći Rusi?”

Pirjevec navodi i Titova ratna poniženja, kao kada je, bježeći iz obruča u bici na Sutjesci, iza sebe ostavio uniformu, koju su potom Njemci javno izložili kao ratni trofej.

Opisuje, međutim, i kako je nakon bitke na Sutjesci i Neretvi, odnosno Desant na Drvar, Hitler imao jedan od najgorih napada gnijeva jer su mu Tito i Vrhovni štab još jednom uspeli pobjeći iz obruča.

Pirjevec je naveo i da se Himler Hitlerov šef programa istrebljenja Jevreja u koncentracionim logorima, Titu u nekom trenutku stao diviti kao “čovjeku snažnog karaktera”.

“On je zaista zaslužio svoj naslov maršala. Volio bih kad bismo u Njemačkoj imali desetak takvih kao što je on”, zapisao je Himler. U sukobu sa Staljinom, Pirjevec je citirao Edvarda Kardelja kako je on objasnio progone političkih neistomišljenika u Jugoslaviji: “Ako to ne učinimo, Staljin će pretvoriti Jugoslaviju u jedan užasni koncentracioni logor.”

Istoričar je spomenuo da se Titovom teroru, konkretno progonima ustaša i četnika, kao i njihovih simpatizera, ali i onih koje je Titov režim smatrao sumnjivim po tom pitanju, Staljin jako divio. “Tito je pravi tip. Eliminisao je sve svoje protivnike”, očigledno su u tom trenutku Staljinu te metode bile jako po ukusu. Knjiga broj nepodobnih “staljinista” koji su prošli kroz mučilišta Golog otoka, procjenjuje na 15.000.

Vremenom je Tito, piše Pirjevec, bitno ublažio svoje metode, tako da su Stevan Dedijer, Milovan Đilas i Aleksandar Ranković, nakon smjene, smjeli čak putovati na Zapad. Apsolutno harizmatičnim vođom Josipa Broza su u Jugoslaviji stali doživljavati još puno ranije, još tokom Drugog svjetskog rata

Pirjevec čitaoce vodi dalje kroz omekšavanje režima i verbalnog delikta, uvođenje samoupravnog socijalizma, otvaranje prema Zapadu, susreti s Vilijem Brantom, Džonom Kenedijem, Ričardom Niksonom, britanskom kraljicom Elizabetom II koja je rekla: “Ako je on mehaničar, ja onda nisam britanska kraljica.” Istoričar se prisjetio i ocjene srpskih nacionalista koji su za dodatnu federalizaciju Jugoslavije početkom 70-ih govorili da je time Tito postao “grobar Jugoslavije”.

Pirjevec je naveo da je Tito bio jako slab na zgodne žene, da je imao veliki apetit za fina jela i pića, uopće da je živio kao izraziti bonvivan. Spominju se problemi s Jovankom, određene situacije s maserkom, režim se u tom dijelu naziva “brionskim režimom”. Pirjevec je napisao i to da je Nikita Hruščov rekao da “Tita treba vratiti u istočni blok, kako bi mu potom zavrnuli vratom”, a podrobno je prošao kroz cijeli niz zamki i nadmudrivanja s Leonidom Brežnjevim.

Naveo je da Nobelovu nagradu za mir nije dobio samo zato što su ga minirali Sovjeti i, konačno, da nasljednika nije imao jer je Edvard Kardelj, koji je trebao biti taj, umro godinu prije Tita.

“Diktatori nikad ne uspijevaju ostaviti nasljednika”, zaključio je Pirjevec.

(Newsweek)