ASP: Desetine miliona eura građana isplaćene energetskim tajkunima

Oko 95 miliona eura, bez uračunatog PDV-a – to je iznos subvencionirane naknade koji je za oko deceniju, odnosno do avgusta prošle godine, plaćen privatnim firmama koje uglavnom gazduju malim hidroelektranama (mHE) i vjetroelektranama (VE).

To su podaci Crnogorskog operatora tržišta električne energije dostavljeni Akciji za socijalnu pravdu na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama, a ASP ih, kako kažu, uzima kao pouzdane samo ukoliko su kao takvi i dostavljeni.

„Subvencije se plaćaju od 2014. godine, kada je u pogon ušla prva privatna mHE, a isplaćuju se po zakonskim i pozakonskim propisima ustanovljenim još iz vremena vlada Demokratske partije socijalista (DPS) i njenih saveznica. U javnosti preovladava opšta ocjena da su ti propisi bili štetni za potrošače, a veoma privilegovani za znane i neznane tajkune i investitore“, navode u ASP.

Dodaju da su u tom biznisu uglavnom firme i pojedinci bliski vrhu DPS-a, ali i rodbina tog partijskog vrha, dok je vlasništvo u VE Krnovo i Možura inostrano.

„Projekat Možure je pod teškom sjenkom korupcije, a biznis proizvodnje struje iz mHE i VE u Crnoj Gori postao je jedan od oglednih primjera funkcionisanja „zarobljene“ države“, naglašavaju u ASP.

Kako ističu, u 2014. godini, kada je u pogon puštena prva mHE, plaćeni iznos subvencija je 80 hiljada, a tokom narednih godina se značajno uvećavao.

„U 2015. su subvencije bile 624 hiljade, godinu kasnije 2,3 miliona, u 2017. one su dostigle 4,5 miliona, a u 2018. su iznosile 13,2 miliona. U 2019. godini su bile 14,9 miliona, u 2020. godini 19,2 miliona, a 2021. godine preko 21 miliona. Tokom 2022, od kada je zabilježen ogroman skok cijena struje na evropskom tržištu, prikazane subvencije su preko šest miliona, u narednoj su 5,7 miliona, a lani do avgusta oko 7,5 miliona“, preciziraju u Akciji za socijalnu pravdu.

Kažu da je biznis šema za ove energetske objekte obuhvatala dodjelu koncesija za proizvodnju struje na period od 27 do 30 godina, a koncesionar dobija pravo na subvencije u prvih 12 godina, koje su dominanatno plaćali potrošači kroz račune za struju ili se dio izdvajao iz državne kase.

„Prema zvaničnim podacima, 33 mHE su sagrađene po osnovu šeme podsticaja, a osam u međuvremenu nije u toj šemi, već na tržištu. Sagrađene su uglavnom na sjeveru, gdje mještani godinama ukazuju da su im mHE uništile rijeke. Osim struje iz mHE subvencije se u ovom času plaćaju i za dvije velike VE Možura i Krnovo, kao i više solarnih elektrana. Najveći iznos subvencija je izdvojen upravo za dvije VE, jer one proizvode i najviše struje“, navode u ASP.

Podsjećaju da je prošlog avgusta donijet Zakon o obnovljivim izvorima energije, koji zadržava podsticaje za proizvodnju struje iz obnovljivih izvora, a da je od sredine 2022, na osnovu kontroverznog zakonskog rješenja, u jednom od prvih poteza tadašnje manjinske vlade, izdato na desetine urbanističko tehničkih uslova za gradnju velikih vjetroelektrana i velikih solarnih elektrana.

„Projektovana instalisana snaga budućih VE i solarnih elektrana, kojima se planira da budu „popločani“ milioni i milioni kvadrata zemljišta, bezmalo je tri puta veća nego trenutna instalisana snaga svih energetskih objekata za proizvodnju struje u zemlji. Podaci pokazuju da značajan dio kompanija ili lica povezanih sa tom DPS-om planira nastavak biznisa u energetici, ali sada kroz gradnju ogromnih kapaciteta za proizvodnju struje“, poručuju iz Akcije za socijalnu pravdu.