GRADONAČELNICI PODGORICE: Prvi GUVERNER Podgorice bio je Ilija Plamenac, Marko Miljanov ga je zamijenio

Prvi nezavisni portal glavnog grada Volim Podgoricu u nastavcima će objaviti cjelokupnu knjigu novinara i pubiciste Danila Dara Burzana Gradonačelnici Podgorice (1879-2015), uz saglasnost autora. Kniga je izazavala veliko interesovanje, ali je štampana u ograničenom broju primjeraka i, nažalost, nije je moguće kupiti.

Obzirom na njen značaj i činjenicu da su prvi put na jednom mjestu sabrani pisani izvori o uglednim Podgoričanima koji su u nekom periodu bili ili vršili ulogu gradonačelnika, u dogovoru sa autorom odlučili smo da je objavimo i učinimo dostupnom svim građanima Podgorice.

Uskoro iz štampe izlazi i knjiga Danila Burzana Istorija Podgorice u datumima, za koju je građu prikupljao gotovo pet godina.

PODGORIČKI GRADONAČELNICI: Knjiga koju ne možete da kupite, ali možete dobiti NA POKLON

PREDGOVOR

Podgorica je jedan od najstarijih gradova u Crnoj Gori. Na šireme lokalitetu ljudska su naselja postojala još u prastara vremena, a varoške/gradske aglomeracije, sa različitim imenima, nastajale su i razvijale se u periodu ilirske i rimske vladavine ovim prostorima, dakle, još od prije dva milenijuma.

Varoš Podgorica, u pisanim dokumentima, prvi put se pominje 18. avgusta 1326. godine, u spisima koji se čuvaju u kotorskome arhivu. Na prostoru današnje Podgorice istoričari lociraju jednu od stanica (treću po redu) na trgovačkome putu Skadar – Narona, još iz VII vijeka. Smatra se, naime, da je tu bila Alata (Halata), mada su neki (ranije) smatrali da je tu bio Birziminium (Burzumon). Đakomo di Pjetro Lukari (knjiga “Izvodi iz dubrovačkih anala”, iz 1605. godine), navodi da je “dalmatinski kralj Tugemir u X vijeku sagradio Podgoricu”.

Od sredine druge polovine XV vijeka (oko 1474. godine) potpala je pod vlast Otomanske imperije i sve do 27. januara 1879. godine (po starome kalendaru) bila pod vlašću Osmanskoga carstva.

Tadašnja varoš Podgorica nalazila se između lijeve obale Ribnice i lijeve obale Morače, odnosno na užoj teritoriji današnje Stare varoši (onoj koja je bliže obalama rečenih rijeka). Cetinjski neđeljni list „Glas Crnogorca“ je objavio da je tek oslobođena Podgorica imala – kako se precizira – „što Hrišćana, što Muhamedanaca, više od 8.000 duša, a u njoj oko 1.500 kuća, ponajviše pozemljuša“. Nakon odlaska Turaka Podgorica se, na inicijativu crnogorskoga knjaza Nikole I Petrovića, počinje širiti i na desnoj obali Ribnice, na śeveru i śeveroistoku, prema brdu Gorica, na takozvanim Livadama, đe se – od 1885. godine – počinje graditi Mirkova varoš, danas popularnija pod nazivom Nova varoš, jer je nakon tzv. Podgoričke skupštine (1918) „brisano“ sve što je bilo vezano za kralja Nikolu i (tada neustavno detronizovanu) dinastiju Petrović Njegoš.

Činom oslobođenja od turske vlasti Podgorica i njena okolina ponovo postaju dio suverene crnogorske teritorije, a time se – i na tome području – uz ostalo, počinje usklađivati i organizacija lokalne uprave, odnosno lokalna vlast biva organizovana (i obavljana) prema propisima centralne vlasti Knjaževine Crne Gore. O periodu turske vladavine i tadašnjoj „lokalnoj upravi“ vrlo malo je podataka, odnosno do nas dostupnih izvora. Nakon Prvoga svjetskog rata i kapitulacije Kraljevine Crne Gore (1916) i Podgorica je okupirana od austro-ugarskih jedinica, pa krajem 1918. cijela država biva „oslobođena“ i odmah (neustavno) prisajedinjena Srbiji. Od 1922. Podgorica je u Zetskoj oblasti Kraljevine SHS, a od 1929. u Zetskoj banovini Kraljevine Jugoslavije. Poslije Drugoga svjetskog rata postaje glavni grad Narodne Republike Crne Gore, a od 2006. godine je glavni grad nezavisne i međunarodno priznate države Crne Gore.

Prva knjiga o podgoričkim čelnicima, od vremena poslije priključenja Podgorice Crnoj Gori -„Predśednici Podgorice” – objavljena je 1996. godine, a njen autor je vrijedni podgorički hroničar Rade Ljumović. Prije nekoliko godina, Skupština opštine Podgorica bila je izdavač (sadržajem siromašne) ilustrovane brošure, pod nazivom „Gradonačelnici Podgorice“. I čiča Ilija Zlatičanin pisao je o nekima od tih ljudi u knjizi “Znameniti Podgoričani“, a i Nešo K. Stanić je u „Spomenici…” (1912) objavio neke (dosta šture) podatke o pojedinima od dotadašnjih prvih građana Podgorice.

Moje angažovanje i nastojanje da sačinim knjigu koja vam je u rukama posljedica je sazananja da postojeće knjige i brošure – kolikogod bile dragocjeni izvori podataka o tim ličnostima – imaju prilično nedostataka, kako u pogledu obuhvatanja svih osoba koje su bile na funkcijama prvih ličnosti u vlasti Podgorice, ili, pak, o vremenskim periodima u kojima su obavljali te funkcije, još više zbog veoma oskudnih biografskih podataka o skoro svim osobama o kojima se govori u tim knjigama, odnosno brošurama. No, zbog činjenice da o ovoj tematici nije mnogo vođeno računa, odnosno što nema dovoljno sačuvane valjane dokumentacije, razumljivo je što se teško mogla i sastaviti sasvim pouzdana priča.

U ovoj knjizi sabrani su (ovome autoru dostupni) podaci o najvišim funkcionerima lokalne vlasti Podgorice, čija su zvanja, međutim, bila različita, u različito vrijeme: guverner, kapetan, upravitelj varoši, kmet, predśednik opštine, predśednik gradskoga narodnoga odbora, predśednik skupštine opštine, gradonačelnik. U našoj (inače, takođe siromašnoj) publicistici, kao i u dijelu istorijskih radova na ove teme, nije precizno navedeno i objašnjeno ko je koju lokalnu funkciju u Podgorici obavljao, a posebno nije dovoljno jasno zašto se (i od kada) ta funkcija tako nazivala, pa – ponegđe i ponekad – postoji i izvjesna zbrka, kako u navođenju funkcija, još više mandatnih perioda, pa čak i imena pojedinih najviših činovnika u podgoričkoj lokalnoj vlasti. Zato ću ovđe pokušati i da razjasnim neke od takvih nedorečenosti, odnosno da ukažem na pogrešno navođenje (i ispravim netačnosti) u nekim knjigama i radovima, ili novinskim tekstovima o ovoj tematici, koji su mi bili dostupni.

Prvi državni funkcioner koji je vršio vlast u tek oslobođenoj Podgorici (od kraja januara 1879. godine) bio je vojvoda Ilija Plamenac, sa zvanjem guvernera. (Uzgred, vojvoda Plamenac je već bio i guverner nešto prije toga oslobođenoga Ulcinja!) Otkud zvanje guvernera (koje je pored vojvode Plamenca, imao još i vojvoda Marko Miljanov, poslije njega) nažalost, nijesam uspio saznati, odnosno doći do dokumenta (ili propisa) na osnovu kojega je praktikovano to zvanje za prvu ličnost u opštini, odnosno u tadašnjoj organizaciji lokalne vlasti u Knjaževini. Vojvoda Plamenac je, ubrzo poslije toga (marta 1879), izabran za ministra vojnoga, u prvome Ministarskom savjetu Knjaževine Crne Gore. Funkcija u Podgorici prestala mu je 1881. godine, kada ga zamjenjuje Marko Miljanov. Pošto je za varoškoga kapetana Podgorice knjaz Nikola bio postavio Krsta Lainovića, on je, faktički, bio zamjenik, odnosno zastupnik guvernera Plamenca (zbog njegove preokupiranosti ministarskim i drugim obavezama u prijestonici i širom Knjaževine), a poslije i Marka Miljanova, koji je dužnost guvernera napustio 1882. godine, nakon političkoga razlaza sa Knjazom.

Kapetan je bio zvanični naziv za visokoga činovnika u ondašnjoj vlasti, odnosno za čelnika u kapetaniji, kao osnovnoj teritorijalnoj, upravnoj i administrativnoj jedinici u crnogorskoj državi (tako je bilo do prestanka postojanja Kraljevine Crne Gore). Kapetan je, dakle, bio dio centralne vlasti u zemlji i u njeno ime obavljao upravnu, sudsku i vojnu vlast. To glavarsko zvanje, inače, ustanovio je Petar II Petrović Njegoš, 1832. godine. Do 1879. godine, kapetan je direktno bio podređen crnogorskome Senatu, a nakon toga (od 8. marta te godine) određenoj nahijskoj, odnosno poslije toga oblasnoj upravi Ministarstva unutrašnjih djela Knjaževine Crne Gore.Kapetanijesu (do 1903. godine), uglavnom, bile sastavljene od seoskih opšina, a teritorija im se, najčešće, poklapala sa tradicionalnim bratstveničkim i plemenskim međama, odnosno područjem.(Za vrijeme vladavine Petra II Petrovića Njegoša,bilo ukupno 29kapetanija. Teritorijalnim širenjem crnogorske države njihov se broj uvećavao – od 1910. do 1912. ih je bilo 56,a nakon balkanskih ratova oformljeno ih je još sedam, te je tada u Crnoj Gori ukupno bilo 63 kapetanije.)

Nakon Berlinskoga kongresa i pune verifikacije samostalnosti i suvereniteta Knjaževine Crne Gore i njenoga teritorijalnoga proširenja, knjaz Nikola je (8. marta 1879. godine) izvršio određene državne reforme, uz ostalo, uvođenjem novoga uređenja državne uprave. Ukinut je Senat, a na nivou Knjaževine ustanovljena podijeljena upravna i sudska vlast: Državni savjet i ministarstva, kao upravna, a Veliki sud, kao vrhovna sudska vlast Knjaževine Crne Gore. Tada se, istovremeno, na teritorijalnome principu, osnivaju okruzi i opštine. Od 1880. godine dotadašnja okružna načelstva zamjenjuju okružne kapetanije (u Podgorici, Nikšiću, Baru i Kolašinu). Istovremeno plemenske kapetnije se, od tada, dijele na opštine, u kojima kmetovi obavljaju tzv. primiriteljsku vlast. U varošima se uvode uprave varoši (ili opštine) koje preuzimaju i nadležnosti kapetanskih sudova, a to traje do 1902. godine, kada se uvode opštinski sudovi.

Dokumentom Uredba varoškijeh opština, koji je knjaz Nikola potpisao aprila 1889. godine, utvrđuje se, uz ostalo, da je svaka varoš u Crnoj Gori jedna opština. Istim Gospodarovim aktom je bilo predviđeno da predśednik opštine – kojega je, inače, postavljao sam Knjaz – istovremeno, bude i predśednik opštinskoga suda.

Zakonom o ustrojstvu Ministarstva unutrašnjih djela i administrativnoj podjeli Države, iz aprila 1903. godine (i izmjenama i dopunama toga Zakona, usvojenim u decembru iste godine), Knjaževina Crna Gora je administrativno podijeljena na oblasti (koje zamjenjuju nahije), oblasti na kapetanije, a kapetanije na opštine. Od tadašnjih pet oblasti u Knjaževini, jedna je bila Zetsko-brdska, na čelu koje je bio oblasni upravitelj, sa śedištem u Podgorici. Zetsko-brdska oblast je (tada) imala 13 kapetanija, od kojih je jedna bila varoš Podgorica. Teritorijalno je, osim same varoši, Podgorička kapetanija obuhvatala i neka okolna područja: Gornju Zetu, do rijeke Cijevne, zatim Zagorič, Masline i Novo Selo. Prema tome dokumentu, Podgorička kapetanija, inače, nije imala opštine.

Prvu ličnost kapetanije – kapetana – imenovao je knjaz Nikola. Na čelu svake od pet oblasti u Knjaževini bio je po jedan oblasni upravitelj, čiji djelokrug je bio utvrđen posebnim aktom Državnoga savjeta Knjaževine.

I prema Zakonu o uređenju varoškijeh opština, iz avgusta 1903. godine, svaka varoš u Knjaževini činila je po jednu opštinu. Istim Zakonom utvrđuje se, takođe, da opštinsku vlast čine opštinski sud i opštinski odbor, a takođe se precizira da je „predśednik opštinskoga sudanajviša izvršna vlast u opštini“! On – kako se u Zakonu precizira – „predsjedava opštinskome sudu, odboru i zboru“. Mandat opštinskoga odbora, koji su birali opštinari na zboru, trajao je tri godine.

Podśećam i da je, od 1910. godine, Crna Gora bila administrativno podijeljana na 10 oblasti i u njima 56 kapetanija (do tzv. Podgoričke skupštine i neustavnoga gubljenja državnosti). Zetska oblast imala je šest kapetanija (Podgoričku, Zetsku, Gornjokučku, Donjokučku, Bratonožićku i Zatrijebačku). Potom je Crna Gora imala sedam okruga, da bi, od 1922. imala četiri okruga. Podgorički okrug je imao dva sreza: Podgorički i Danilovgradski. Podgorički srez su činili: dotadašnji Podgorički srez (sa srednjolješanskom i donjolješanskom, a bez spuške opštine), te dotadašnji srezovi tuški i biočki.

Ondašnji kmet je, formalno, imaoo funkciju tzv. pomiriteljnoga sudije. Kmetovi su bili niži u upravnoj hijerarhiji od kapetana, a imali su zadatak da mire stranke u sporovima koji ne prelaze nadležnosti kapetanskih, osnosno varoških sudija. Kmet je, doduše, mogao da zamjenjuje (odsutnoga, ili spriječenoga) kapetana, ali samo u kapetanskome śedištu. U ranije priređivanoj i obrađivanoj građi o negdašnjim podgoričkim gradonačelnicima, inače, pominjali su se i neki ljudi sa funkcijom kmeta, ali – sasvim izvjesno – oni ne mogu biti ravnopravno svrstani u tu grupu varoških (odnosno opštinskih ili gradskih) funkcionera, jer nijesu imali „nivo“ guvernera, varoškoga kapetana, upravitelja varoši, predśednika varoške uprave, ili predśednika opštine.

Iz prilično nedostatne dokumentacione građe koja može ponuditi makar kakve podatke o tematici koju ovđe obrađujem, nije bilo moguće stvoriti sasvim cjelovitu (nepogrješivu) sliku, odnosno utvrditi precizne podatke o svim osobama koje su bile prvi građani varoši Podgorice. Štoviše, poneđe i ponekad nije moguće utvrditi istorijsku istinu: da li je u tom i tom vremenu čelnik varoši bila određena (u javnosti već promovisana), ili neka druga osoba, jer o tome (dakle, o njihovim funkcijama) postoje pisani podaci – i za jednu i za drugu ličnost!? Kažem: postoje valjani (štampani – u knjizi, odnosno novinama) podaci, ali su, vjerovatno, u pitanju grješke, jer, prosto, nije logično da su istovremeno postojala dva predśednika opštine.

U knjizi„Predsjednici Podgorice” – autora Rada Ljumovića, objavljenoj 1996. godine – među „prvim građanima“ nema vojvode Marka Miljanova Popovića, a sam autor navodi da ga nije mogao uvrstiti među ostale varoške upravitelje, jer, navodno, nije niđe mogao naći potvrdu da je proslavljeni vojvoda bio opštinski čelnik – guverner Podgorice. U nekim biografijama vojvode Marka, međutim, postoji i taj podatak, a u cetinjskome „Glasu Crnogorca“ (od 31. maja 1881), u izvještaju iz Podgorice, Marko Miljanov se upravo tituliše kao „guverner ovdašnji“! I njemački naučnik i putopisac Bernard Švarc (u svojoj knjizi „Montenegro – Crna Gora“ – objavljenoj 1883), kao i češki naučnik i pisac Jozef Holeček (u knjizi „Crna Gora u miru“ – objavljenoj 1884), pišu da su, prilikom boravaka u Podgorici, kontaktirali sa Markom Miljanovom kao guvernerom, odnosno upraviteljem varoši. Inače, oba navedena autora u Podgorici su boravili krajem 1881. i u proljeće 1882. godine. (Ovi podaci, takođe, ukazuju i da su autori ranije neosnovano tvrdili da je vojvoda Ilija Plamenac bio guverner Podgorice sve do (čak!) 1886. godine.)

U „Glas Crnogorca“ (iz maja 1906. godine) navodi se da je funkcija varoškoga upravitelja upražnjena, te da je „privremeni upravitelj“ bio varoški kapetan Krsto Lainović. Ili: za Neša Šćepovića je pisano da je na funkciji bio do 1940. godine, ali nije – u junu 1939. godine je podnio ostavku, jer je krajem 1938. biran za poslanika u jugoslovenskome parlamentu…

Iz knjige ćete viđeti da, poneđe, ima poklapanja vremenskih perioda u kojima su neke osobe, navodno, istovremeno bile na dužnosti opštinskih čelnika, ili njihovih zamjenika, jer bez izvornih podataka nijesam mogao „eliminisati“ nekoga od njih, kad su informacije do kojih sam došao – takve, kakve jesu…

Naišao sam u listu „Glas Crnogorca“ (s kraja XIX i početka XX vijeka), te u nikšićkoj „Slobodnoj misli“ i na nekoliko novih imena – ličnosti koje se ranije nijesu pominjale kao čelni ljudi podgoričke opštine, ili zastupnici (vršioci dužnosti) predśednika. U „Glasu Crnogorca“, recimo, naišao sam na podatak da je 1895. godine predśednik podgoričke opštine bio Ilija Martinović, osoba koju, inače, niko – ko se bavio ovom tematikom – do sada nikada nije pominjao kao podgoričkoga čelnog funkcionera. Ili: za neke se navodi da su bili prvi građani upravo u vrijeme dok su te funkcije, prema drugim izvorima, obavljali neki drugi ljudi! Ponekad nijesam uspijevao da odgonetnem koji je od takva dva, da kažem, paralelna podatka – onaj „pravi“…

Dalje. U dosad štampanim (već spominjanim) publikacijama o podgoričkim gradonačelnicima navodi se da je Savo Šestić bio predśednik varoške uprave 1915. i 1916. godine, ali za to niko nije ponudio dokaze. U „Glasu Crnogorca“, međutim, našao sam da je knjaz Nikola, 1903. godine, imenovao Šestića za plemenskoga kapetana, ali je tada postojao i predśednik varoši Podgorica, kojega je, takođe, imenovao knjaz Nikola. Naime, predśednik Opštinskoga odbora i Opštinskoga suda u Podgorici bio je Stevan Lukačević. (Po tada važečem Zakonu, predśednik opštine istovremeno bio i predśednik Opštinskoga suda, kao izvršne vlasti, pa je jasno da plemenski kapetan nije mogao biti „glavna“ vlast…) Stoga sam morao „izbaciti“ Šestića iz (dosadašnjih) spiskova gradonačelnika, jer su to „zahtijevale“ činjenice!

Na osnovu nedvojbenih dokumenata utvrdio sam i da je na čelu Podgorice (1919-1920) bio Miljan Radonjić, kojega ranije niko nije spominjao. No, iako nijesam niđe našao potvrdu da je (u to vrijeme) jedan od čelnika bio i Savo Cerović, „ostavio“ sam ga i dalje (za određeni period), na osnovu ranije objavljenih publicističkih radova… I da ne navodim baš sve dileme i nedostatne izvore koji su mi otežavali da kvalitetno okončam sebi zadatu obavezu.

Smatrao sam da treba zabilježiti i imena zastupnika, ili vršilaca dužnosti predśednika, makar da ne budu zaboravljeni. „Našao“ sam 20 takvih osoba! Tu su i neki sasvim anonimni. Danas se, recimo, skoro ništa ne zna o Kalištanu Tanovu… O onima koji su, krajem 1919. i početkom 1920. bili „vršioci dužnosti zastupnika“, takoreći, naizmjenično – o Filipu Radetiću, Srdanu Neneziću i Petru Prlji – na moju žalost, nijesam uspio saznati skoro ništa…

Da ukažem još i da je naziv funkcije gradskoga čelnika od de­cem­bra 1944. go­di­ne bio pred­śed­ni­k Grad­skogana­rod­nog od­bo­ra, od­no­sno pred­śed­ni­k Na­rod­noga od­bo­ra op­šti­ne. Od 1962. go­di­ne na če­lu grad­ske upra­ve je pred­śed­ni­k Skup­šti­ne op­šti­ne, a od ju­la 2000. go­di­ne pred­śed­nik Op­šti­ne. Naj­zad, od 2006. naziv “prvoga među jednakima” je gra­do­na­čel­nik, a bi­ran je na ne­po­sred­nim iz­bo­ri­ma, da bi već od 2011. gra­do­na­čel­ni­ka (po­no­vo) birali od­bor­ni­ci u Skupštini Glav­noga gra­da.

Što još reći? Možda da podcrtam da i poslije trogodišnje potrage za (veoma skromnim) izvorima koji mi mogu ponuditi vjerodostojne podatke o ljudima koji su obavljali najviše funkcije u upravljanju Podgoricom, prvenstveno krajem XIX i početkom XX vijeka, moj posao i krajnji cilj ostaje nedorečen! Znam, naime, da i nakon pripreme i štampanja ove knjige ostaje još nepoznanica, ili nepreciznosti, bilo o nekoj od ličnosti, koja je posmatranome periodu bila čelnik Podgorice, ili, pak, o vremenu koje je neko od njih proveo na toj, najvišoj opštinskoj funkciji. Siguran sam, ipak, u jedno: ova i ovakva knjiga je makar i malecki pomak naprijed u saznanju, utvrđivanju i objelodanjivanju činjenica o osobama koje su se nalazile na najvažnijim funkcijama u Podgorici, od njenoga oslobođenja od Turaka, do danas.

U nekim drugim okolnostima bilo bi poželjno tragati i za osobama koje su bile čelnici Podgorice i od (naj)starijih vremena njenoga postojanja. Ali – avaj! Kako saznati za podatke i činjenice koje u nas nijesu ostale zapisane, ili sačuvane? Samo tu i tamo iskrsne poneki (ipak – nesigurni!) podatak, kao, recimo, onaj iz zapisa Pavela Apolonoviča Rovinskoga, da je, naprimjer, Luka Vuković, otac čuvenoga srednjevjekovnoga štampara, vojvode Božidara Vukovića Podgoričanina, navodno – kako je Rovinski zapisao – „bio prvi čovjek Podgorice”. Šta, tek, reći za period viševjekovnoga tavorenja Podgorice pod vlašću Osmanlija? O tome ćemo, možda, biti u prilici da saznamo činjenice tek kada (i ako) istoričari i drugi istraživači budu proučili originalne dokumente i drugu istorijsku građu ondašnjih turskih vlasti, koja se, vjerovatno, čuva u Istanbulu, ili Ankari. Ipak, pema nekim (ne sasvim pouzdanim) izvorima – bolje reći predanju – prvi zabit (turski vojno-policijski upravitelj) Podgorice, odmah nakon njene okupacije od Turaka, bio izvjesni Emir Hadži-sultan, koji se – nakon što je osvojen Žabljak Crnojevića (1482) – navodno, tamo nastanio, a na funkciji zabita Podgorice zamijenio ga je drugi Turčin, izvjesni Haver… Zna se i da su zabiti, u XVIII i XIX vijeku, bili i mnogi begovi i spahije iz podgoričkih porodica Lekić, Osmanagić, Abdović, Krnić… Treba, međutim, ovđe reći i da su stanovnici Podgorice od Turske dobili svojevrsni privilegovani položaj, pa su birali svoga predstavnika u vlasti – kneza, koji je uvijek morao biti pravoslavne vjere. Istorijski dokumenti, tako, bilježe da je tu funkciju, jedno vrijeme, u XVI vijeku, obavljao izvjesni Rade Stanić…

Valjalo bi, takođe, uložiti trud i u cilju sakupljanja podataka o još dvadesetak funkcionera koji su u Podgorici (u obrađivanome periodu) obavljali najodgovornije dužnosti, ali na višem nivou teritorijalno-političkoga organizovanja, a to su: guverneri/upravitelji Zetske nahije/oblasti: Šćepan Popović i Veliša Lazović, okružni kapetani: Jovan Lazović (v.d. Zarija Vuksanović, 1913), Milovan Džaković, Milan Ramadanović, Jagoš Radović, Špiro Popović; načelnici sreza: Vojislav Pekić, Miloš Ivanović, Ljubomir Cemović, te poslijeratni predśednici sreza (SNF/SNO – do 1957): Novica Sekulović, Dušan Vuković i Miljan Vujošević (bili su još i Velizar Škerović i Aleksandar – Leko Radević, o kojima ovđe već ima podataka). No, neka to bude podsticaj (ili izazov) za drugoga autora…

P.S. – Tokom trogodišnjega bavljenja ovom problematikom imao sam više pomagača i saradnika – posebno u Gradskoj biblioteci, Biblioteci Istorijskoga instituta Crne Gore, te ispostavi Arhiva Crne Gore – pa im ovim putem zahvaljujem. Posebna zahvalnost recenzentima, prof. Huseinu – Cenu Tuzoviću i prof. dr Živku Andrijaševiću.

 

Danilo Burzan

(nastaviće se)