Nadstrešnica u Novom Sadu bila teža od dozvoljenog

Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu – Departman za građevinarstvo i geodeziju, uradio je, po naredbi Višeg javnog tužilaštva u Novom Sadu, vještačenje objekta Željezničke stanice u Novom Sadu, zbog utvrđivanja uzroka zbog kojih je 1. novembra došlo do rušenja nadstrešnice iznad glavnog ulaza u hol objekta. U mišljenju vještaka se, između ostalog, navodi i da je “konstrukcija nadstrešnice u trenutku neposredno pred lom bila opterećena opterećenjem koje je veće od prvobitno projektovanog za oko 107 kg/m2 , odnosno za oko 23,11 tone”. Stručni tim vještaka je u izvještaju naveo i da “smatra da su vizuelne naznake ovakvog loma morale da budu uočljive u danima koji su prethodili rušenju nadstrešnice”.

Nadstrešnica Željezničke stanice u Novom Sadu koja se srušila 1. novembra ove godine usmrtila je 15, a teško povrijedila dvoje ljudi. U predistražnom postupku, zbog sumnje da je izvršeno krivično djelo teško djelo protiv opšte sigurnosti u vezi krivičnog djela nepropisno i nepravilno izvođenje građevinskih radova, javni tužilac Višeg javnog tužilaštva u Novom Sadu donio je naredbu za građevinsko vještačenje. Nalaz i mišljenje vještaka – Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu – objavljen je na sajtu VJT.

„Zatege kao ključni konstruktivni element obezbjeđenja nosivosti i stabilnosti nadstrešnice su u trenutku rušenja bile u stanju smanjene nosivosti i povećanog opterećenja“, navodi Fakultet u zaključcima analize proračuna.

Stručni tim vještaka je, kako se navodi, uvidom na licu mjesta, analizom izuzetih uzoraka, kao i numeričkom analizom, utvrdio da je stanje čeličnih žica od kojih su zatege izrađene (noseći element svake zatege je kabel koji se sastoji od šest čeličnih žica) degradirano.

„Smanjena nosivost je potvrđena rezultatima laboratorijskih ispitivanja Instituta IMS, prema kojima je, u trenutku neposredno pred rušenje, oko 40 odsto žica u zategama bilo van funkcije. Uzrok ovakvog stanja je korozija koja se javila na spoju zatege i krovnog nosača (krovnog nabora). Ovaj nedostatak je mogao da bude utvrđen putem pregleda konstrukcije tokom kontrolnih pregleda propisanih u okviru redovnog održavanja objekta“, ukazuje se u zaključku.

Do povećanog opterećenja zatega u odnosu na originalni projekat došlo je, ističe se, u više navrata.

„Tokom izgradnje objekta 1964. godine, umjesto sloja za pad, sa gornje strane nadstrešnice je izveden sloj od nearmiranog betona. Ugrađeni sloj nearmiranog betona ima za oko 65 kg/m2 veću masu od mase projektovanog sloja za pad. Ovaj defekt nije imao presudan uticaj na nosivost i stabilnost konstrukcije ali je imao negativni uticaj na smanjenje rezerve nosivosti izvedene konstrukcije“, ukazali su vještaci.

Prilikom rekonstrukcije objekta koja je započeta 2021. godine, projektom je bilo predviđeno skidanje „svih slojeva do betona“ i izvođenje novog sloja pad i hidroizolacije

„Uvidom na licu mjesta je utvrđeno da sloj nearmiranog betona nije uklonjen, ali nisu uklonjene ni postojeće pločice sa donje strane nadstrešnice. Na ovaj način, opterećenje nadstrešnice je povećano za dodatnih 20 kg/m2. Takođe, rekonstrukcijom je predviđena ugradnja stakala sa metalnim okvirima kojima se na nadstrešnicu dodaje još 27 kg/m2. Uzimajući sve navedeno u obzir, konstrukcija nadstrešnice je u trenutku neposredno pred lom bila opterećena sa opterećenjem koje je veće od prvobitno projektovano za oko 107 kg/m2 , odnosno za oko 23,11 tone“, navodi se u izvještaju veštaka.

Laboratorijsko ispitivanje izuzetih uzoraka potvrdili su, dodaje se, da osnovni materijal koji je ugrađen u konstrukciju nadstrešnice zadovoljava zahtjeve projekta, „pri čemu su određeni rezultati pokazali i povećane mehaničke karakteristike, te se i analizom potvrđuje da otkaz konstrukcije nije ni u kom slučaju uzrokovan neadekvatnim karakteristikama ugrađenim materijala“.

„Nadstrešnica je većim dijelom, u konstruktivnom smislu, izvedena na kvalitetan način, čime je postignuto stanje koje je obezbijedilo pouzdanu eksploataciju u periodu od izgradnje do trenutka rušenje u uslovima izostanka redovnog održavanja i povećanog opterećenja za oko 15 odsto. Treba reći da ovo opterećenje približno odgovara opterećenju od snijega za koje je konstrukcija računata, ali objašnjava i činjenicu kako je došlo do otkaza bez snega na nadstrešnici“, navodi se u izveštaju.

Tokom uviđaja je utvrđeno da je detalj veze zatega i krovnog nosača imao nedostatke u vidu geometrije veze i lokalno izvedene hidroizolacije.

Znaci loma morali da budu uočljivi u danima prije rušenja

„Imajući u vidu značaj zatega za konstrukciju nadstrešnice, zatege su, naročito u zoni veza sa ostatkom konstrukcije, morale biti podvrgnute intenzivnijem režimu pregleda odnosno aktivnosti održavanja. Izostankom održavanja, ovi nedostaci su stvorili uslove koji su pogodovali procesima deterioracije kablova u zategama. Smanjenje nosivosti zatega i njihovo preopterećenje je pokrenulo mehanizam loma u uklještenju poprečnih greda nadstrešnice u stubove prednje fasade objekta. Popuštanjem ukliještenja na vezi fasadnih stubova i poprečnih nosača stvorili su se uslovi za potpuno otkazivanje zatega i pojavu iznenadnog loma nadstrešnice. Uzimajući u obzir ove nalaze, stručni tim vještaka smatra da su znaci ovakvog loma morali da budu uočljivi u danima koji su prethodili rušenju nadstrešnice i da su se javljali u vidu povećanih ugiba“, ističu vještaci.

Korišćeni materijali iz 1964. bili zadovoljavajućeg kvaliteta

Tokom uviđaja na licu mjesta i na osnovu sprovedenih laboratorijskih ispitivanja, ovim vještačenjem je utvrđeno da su svi materijali koji su korišćeni tokom izgradnje objekta Željezničke stanice u Novom Sadu bili zadovoljavajućeg kvaliteta i da se pad nadstrešnice 1. novembra ne može pripisati nezadovoljavajućem kvalitetu ugrađenih materijala tokom izgradnje objekta 1964. godine.

„Nedvosmisleno je utvrđeno da blokovi, ili kubusi, koji su zabilježeni arhivskim snimcima na krovu nisu imali funkciju obezbjeđenja sidrenja kablova za prednaprezanje koji su bili smješteni u kosim zategama. S obzirom na to da su ti blokovi uklonjeni i nisu bili dostupni vještacima, o njihovoj stvarnoj funkciji se ne može izneti pouzdan stav. Na osnovu analize dostupne dokumentacije, postoje indicije da su ovi blokovi služili kao nosači reklame na krovu objekta. O postojanju ove reklame, ili reklama, postoji foto dokumentacija, koja pokazuje da su u prethodnom periodu postojale reklame koje su se protezale cijelom dužinom krova“, ukazuju vještaci.

Dva glavna činioca – uzroci rušenja

Rezultati vještačenja ukazuju na zaključak da je do rušenja konstrukcije došlo kombinacijom dva glavna činioca koja su delovala na konstrukciju na način da su umanjivala njenu nosivost, stoji u izvještaju.

Prvi su – zatege, koje su kao „konstruktivni element obezbjeđenja nosivosti nadstrešnice u trenutku rušenja bile u stanju smanjene nosivosti pod dejstvom povećanog opterećenja“.

„Stoga je prvi, i najizraženiji faktor po intenzitetu uticaja, korozija kablova za prednaprezanje koji su bili jedini noseći element zatega. Oko ovih kablova su ugrađeni beton i armaturne šipke, po obimu presjeka zatega, a oko betona se nalazila čelična cijev, pri čemu su jedino kablovi za prednaprezanje služili za prenos sile kroz zatege. Ovim zategama, nadstrešnica je u određenim tačkama bila vezana za krov objekta, čime se, prema originalnom projektu obezbjedio povoljniji uticaj kako na nadstrešnicu, tako i na krov“, navode vještaci.

Povoljni uticaj se, kako se navodi, ogledao u sljedećem: krov je prihvatao veliki dio težine nadstrešnice i cjelokupnog snijega sa nadstrešnice, dok je za krov, odnosno krovne nosače, ova težina djelovala povoljno za njegov glavni raspon, smanjujući uticaje i naprezanja u tom dijelu krovnog nosača.

„U trenutku pada, naknadnim ispitivanjima i analizom postignutih rezultata koje su sprovele laboratorije IMS a.d. Beograd, utvrđeno je koliki procenat ovih kablova je bio aktivan u vrijeme neposredno pred pad nadstrešnice. Ovaj zaključak je između ostalog donesen i na osnovu analize samog presjeka kablova, gdje se može sagledati nivo korozije poprečnog presjeka kablova. Ovim ispitivanjima iz izuzetih uzoraka, zaključeno je da je približno 40 odsto svih kablova bilo potpuno neaktivno u trenutku pada nadstrešnice. Uzrok ovakvog stanja je korozija koja se javila u kablovima na spoju zatege i krovnog nosača (krovnog nabora, tzv. testerastog krova). Ovaj nedostatak je mogao da bude utvrđen putem pregleda konstrukcije tokom kontrolnih pregleda propisanih u okviru redovnog održavanja objekta“, navode veštaci.

Drugi činilac, koji je u kombinaciji sa prvim djelovao na konstrukciju na način da su umanjivali njenu nosivost je što je do povećanog opterećenja zatega u odnosu na originalni projekat je došlo u više navrata.

Nadstrešnica je, u konstruktivnom smislu, „prvobitno izvedena na kvalitetan način, čime je postignuto stanje koje je obezbjedilo pouzdanu eksploataciju u periodu od izgradnje do trenutka rušenja, čak i u uslovima izostanka redovnog održavanja“.

„Tokom uviđaja je utvrđeno da je detalj veze na spoju zatega i krovnog nosača imao nedostatke sa aspekta prodora vlage koje je imalo za posljedicu koroziju nosećeg elementa zatege (kablova za prednaprezanje) na ovom mjestu. Imajući u vidu značaj zatega za konstrukciju nadstrešnice, zatege, naročito u zoni veza sa ostatkom konstrukcije, su morale biti podvrgnute intenzivnijem režimu pregleda odnosno aktivnosti održavanja. Izostankom održavanja izostalo je i identifikovanje procesa deterioracije kablova u zategama. Prilikom izuzimanja uzoraka kotvi sa krova, utvrđeno je da korozija nije ni u približno istoj mjeri zahvatila gornju stranu kotvi za kablove, kao ni same kablove sa spoljašnje strane kotvi“, navode veštaci.

Prvenstveni uzrok korozije koja je koncentrisana na tom dijelu kablova (između kraja zatege do same kotve, u dužini od oko 23 cm) je, kako se ističe – tehnologija gradnje nadstrešnice, krova i zatega.

„Naime, kako je objašnjeno u ovom nalazu, ova tehnologija je podrazumijevala da se zatege, kao gotovi elementi, donesu na gradilište, postave se između prethodno izbetonirane nadstrešnice (koja u tom trenutku oslonjena na oplatu) i krova, nakon čega se vrši utezanje kablova unutar zatege. Detalj spoja zatege i krova je projektovan i izveden na način da zatega ulazi u kružni otvor, za nekoliko centimetara većeg prečnika od same zatege. Ovakav način ugradnje je doveo do pojave zazora između donje površine betona krovnog nosača i završetka betonskog dijela zatege, odnosno, kablovi za prednaprezanje su bili na ovom mjestu više izloženi atmosferskim uticajima. Smanjenje nosivosti zatega i njihovo preopterećenje je pokrenulo mehanizam loma u krutim vezama poprečnih greda nadstrešnice u stubove južne fasade objekta. Popuštanjem krutih veza na vezi fasadnih stubova i poprečnih nosača stvorili su se uslovi za potpuno otkazivanje zatega i pojavu krtog loma nadstrešnice. Uzimajući u obzir ove nalaze, stručni tim vještaka smatra da su vizuelne naznake ovakvog loma morale da budu uočljive u danima koji su prethodili rušenju nadstrešnice“, navodi se, između ostalog, u izveštaju Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu – Departmana za građevinarstvo i geodeziju.

N1