Zašto je AEO status prilika za razvoj trgovine i ekonomija čitavog CEFTA regiona

Pouzdanost i povjerenje su ključne riječi u poslovnom svijetu. Da li ste znali da za to postoji i
posebna oznaka, ona koja ukazuje ko je pouzdan i provjeren partner? Riječ je o AEO statusu.
AEO status (Authorised Economic Operator – ovlašćeni privredni subjekt) je međunarodno
prepoznata oznaka – pouzdanosti i zakonodavne usklađenosti, koju carinski organi dodjeljuju
privrednim subjektima koji ispune niz propisanih kriterijuma. Na taj način oni su prepoznati
kao privrednici od povjerenja.
„Koncept ovlašćenog privrednog subjekta je uvela Svjetska carinska organizacija i zasniva se
na partnerstvu između carinskih organa i privrednih subjekata. Kada neki privredni subjekt,
koji je uključen u međunarodni lanac trgovinske razmjene, ispuni određene kriterijume,
dobija AEO status koji ujedno označava najviši stepen povjerenja“, objasnili su iz CEFTA
Sekretarijata.
Primjena kriterijuma za dobijanje statusa ovlašćenog privrednog subjekta čini trgovinu
sigurnijom, bržom i efikasnijom, a krajnji rezultat je da proizvodi i usluge brže stignu do
potrošača.
„Postoje dva tipa odobrenja, ovlašćeni privredni subjekt za carinsko pojednostavljenje koji
omogućava korisniku odobrenja korišćenje određenih pojednostavljenja u skladu sa
carinskim propisima (AEOC) i ovlašćeni privredni subjekt za sigurnost i bezbjednost koji
omogućava korisniku odobrenja pojednostavljenja koja se odnose na sigurnost i bezbjednost
(AEOS). Obje vrste odobrenja mogu se koristiti istovremeno kao jedno kombinovano
odobrenje AEOC/AEOS“, objasnili su iz Privredne komore Crne Gore.
Šta AEO status donosi privrednicima?
Koristi ovog programa su velike – od ubrzanja carinskih postupaka, smanjenja troškova poslovanja,
uštede vremena, a važan benefit je i prepoznatljivost na terenu, jer označava da se radi o tržišno
pouzdanom partneru za carinsku službu. S tim u vezi, često je učečće u međunarodnim trgovinskim
lancima uslovljeno dobijanjem AEO statusa. Ono što je važno je, da kada se steknu uslovi da
program bude priznat na nivou CEFTA regiona, kompanije mogu da koriste dobrobiti koje im
status donosi u svim CEFTA Stranama.
„Pojednostavljivanjem procedura i poštovanjem jedinstvenih pravila nastojimo da što više
povežemo CEFTA tržište. Primjena programa Ovlašćenih privrednih subjekata, kao i njihovo
međusobno priznavanje, je veoma važno u procesu ispunjavanja naših prioriteta, a to je regionalna
kao i integracija ekonomija CEFTA-e u jedinstveno evropsko tržište. Zato je upravo usaglašenost sa
EU standardima ključni uslov priznavanja ovog programa na nivou CEFTA“, istakli su iz CEFTA
Sekretarijata.
Kako su objasnili iz Privredne komore Crne Gore, kod priznavanja AEO programa CEFTA Strana,
koje moraju da razvijaju i primjenjuju svoje AEO programe na identičan način kako to čini EU,
usljed čega carinske administracije različitih CEFTA Strana imaju identične zahtjeve od kompanija
za ispunjenje kompleksnih standarda na osnovu kojih usklađene kompanije sa ovim strogim
pravilima i zahtjevima stiču ovaj status, AEO kompanija u jednoj CEFTA Strani ima identičan
tretman kao AEO kompanija u drugoj CEFTA Strani, odnosno njen AEO status stečen u CEFTA
Strani A priznat je u CEFTA Strani B. Dakle, ove kompanije uživaju iste benefite, koje im ovaj
status donosi, u svim CEFTA Stranama čiji su programi na CEFTA nivou potvrđeni/ validirani kao identični onima u EU zemljama članicama. Najkonkretniji benefit je što smanjen broj kontrola,
budući da se radi o kompaniji od povjerenja za carinske administracije, dok na prelazima AEO
status znači kraće zadržavanje kamiona, brži transport i samim tim smanjene troškove poslovanja.
Jednom kada crnogorski program bude priznat na nivou CEFTA-e, kompanije sa ovim statusom ce
imati jednak tretman u svim drugim Stranama CEFTA-e.
Kako dobiti AEO status?
Postupak izdavanja odobrenja je zahtjevan proces i može trajati nekoliko mjeseci. Dobijanje
statusa zahtjeva dodatan trud kompanija od poštovanja propisa, prikupljanja dokumentacije,
pa čak i do tehnoloških ulaganja da bi se ispunili strogi kriterijumi.
„Neophodno je postojanje potpune usklađenosti poslovanja sa carinskim i poreskim
propisima u dužem vremenskom periodu, dokazana finansijska likvidnost, uredno vođenje
računovodstva i olakšan pristup računovodstvenoj evidenciji, postojanje sistema koji
omogućava otkrivanje nepravilnosti i prevara, arhiviranje evidencije i zaštita od gubitka
podataka, ispunjavanje odgovarajućih standarda sigurnosti i bezbjednosti“, pojasnili su iz
Privredne komore Crne Gore.
Ostali uslovi odnose se na visoki nivo pouzdanosti i kvalitet poslovnih procesa, ali i sistem
unutrašnje kontrole.
„Povjerenje i bezbjednost su ključne riječi u ovom procesu. Zato privredni subjekt mora
ispuniti uslove koji, između ostalog, podrazumijevaju poštovanje strogih pravila vezanih za
zaštitu od nezakonitog upada u objekte, kao i procedure kojima će se uspostaviti pouzdani
odnosi sa poslovnim partnerima u cilju zaštite međunarodne trgovine. Takođe, neophodno je
da postoje jasne i pouzdane provjere potencijalnih zaposlenih koji će raditi na bezbjednosno
osjetljivim mjestima“ , objasnili su iz CEFTA Sekretarijata.
Kakva je situacija u regionu i ostalim CEFTA Stranama kada je u pitanju broj AEO
statusa?
Prema posljednjim podacima u Srbiji ovu oznaku ima 51 kompanija, u Sjevernoj Makedoniji
27, na Kosovu 10, dok ih je u Albaniji ima 10, a u Crnoj Gori 4. Zanimljiv podatak iz
Privredne komore Moldavije pokazuje da čak 120 kompanije u toj zemlji imaju AEO status.
Podatak koji svakako zavređuje pažnju je taj da je od 1.11.2022. godine na snazi uzajamno
priznavanje AEOS statusa kompanija između Moldavije i EU, čime je Moldavija postala prva
CEFTA Strana u nizu koja sa EU ima pravno regulisano međusobno priznavanje AEOS. S
druge strane, u Bosni i Hercegovini nema kompanija sa ovom oznakom, imjaući u vidu da je
ova CEFTA strana otpočela sa primjenom programa avgusta prošle godine.
„Za sada imamo primljen jedan zahtjev. AEO status će privrednicima omogućiti sve one
benefite predviđene važećim propisima, uz dodatno podizanje svijesti svim potencijalnim
aplikantima o važnosti predmetnog koncepta za njihovo buduće poslovanje. Brže
sprovođenje carinskih procedura, imidž kompanije, prepoznatljivost u regiji i šire, smanjenje
troškova poslovanja“ , saopštili su iz sektora za carine Uprave za indirektno oporezivanje
BiH.

Kada se ušteda pretvori u brojke, prema računici privrednika, to znači da uz unapređenje i
pojednostavljenje carinskih formalnosti, uzajamno priznavanje statusa u svim CEFTA
Stranama oslobađa kompanije plaćanja do jedne četvrtine operativnih troškova. Ovakvim
inicijativama CEFTA nastoji da podstiče trgovinu, konkuretnost i investicije, ali i da pripremi
kompanije za ucesce tržište Evropske unije.